بهبود صفات فيزيولوژيك، عملكرد و اسانس زيره سبز (.Cuminum cyminum L) با كاربرد كودهاي زيستي فسفره و آبياري تكميلي در شرايط كشت ديم

Improving physiological traits, yield and essential oil of cumin (Cuminum cyminum L.) via application of phosphorus bio-fertilizers and supplementary irrigation under dryland condition

به ‌منظور بررسي اثر سطوح مختلف آبياري تكميلي و كودهاي زيستي بر برخي صفات فيزيولوژيك عملكرد و درصد اسانس گياه دارويي زيره سبز (.Cuminum cyminum L) آزمايشي در سال زراعي 97-96 در مزرعه تحقيقات و آموزش كشاورزي ياسوج اجرا شد. آزمايش به‌صورت اسپليت پلات در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا گرديد. فاكتور اصلي شامل آبياري تكميلي (ديم كامل، آبياري تكميلي در زمان 50% گلدهي و آبياري تكميلي در زمان شروع دانه‌بندي) و فاكتور فرعي شامل كود زيستي (بدون كود زيستي فسفره، ميكوريزا گونه Glomus mosseae، كود زيستي فسفره و تلفيق ميكوريزا و كود زيستي فسفره) بود. كاربرد آبياري تكميلي همراه با كود زيستي باعث افزايش كلروفيل كل، كاروتنوئيد و كاهش مقدار پرولين شد. همچنين استفاده از كود زيستي فسفره باعث افزايش كاتالاز در گياه گرديد. اثر آبياري تكميلي و فسفر زيستي بر تعداد چتر در بوته، ارتفاع بوته، وزن هزاردانه و تعداد دانه در چتر معني‌دار بود؛ بيشترين وزن هزاردانه (2.55 گرم)، عملكرد دانه (622.4 كيلوگرم در هكتار)، عملكرد زيستي (1252 كيلوگرم در هكتار) و درصد اسانس (54.86%) مربوط به تيمار مايكوريزا همراه با كود زيستي فسفره بود. در مجموع نتايج حاصل نشان داد كه استفاده از كود زيستي فسفره، مايكوريزا و آبياري تكميلي مي‌تواند باعث بهبود صفات فيزيولوژيك، عملكرد و اسانس زيره سبز در شرايط ديم ‌شود.

In order to investigate the effects of different levels of supplementary irrigation and bio-fertilizers on some physiological traits, yield, and essential oil percentage of medicinal plant cumin (Cuminum cyminum L.), an experiment was conducted as split-plot in a randomized complete block design with three replications in the research field of Kohgiluyeh and Buyer-Ahmad Agricultural and Natural Resources Research and Training Center in 2017. The main plot included supplementary irrigation (complete rainfed conditions, supplementary irrigation at 50% flowering and at the start of seed formation) and the subplot included bio-fertilizer (no phosphorus bio-fertilizer, mycorrhiza Glomus mosseae, phosphorus bio-fertilizer, and combination of mycorrhiza and phosphorus bio-fertilizer). The application of supplementary irrigation with bio-fertilizer increased the total chlorophyll and carotenoid and decreased the proline content. Phosphorus bio-fertilizer also increased catalase enzyme activity in the plant. The effects of supplementary irrigation and phosphorus bio-fertilizer on the number of umbrella per plant, plant height, 1000-seed weight and the number of seeds per umbrella were significant. The highest amount of 1000-seed weight (2.55 g), seed yield (622.4 kg ha-1), biological yield (1252 kg ha-1), and essential oil percentage (54.86%) was obtained in the mycorrhiza treatment together with the phosphorus bio-fertilizer. In general, the results showed that using phosphorus bio-fertilizer, mycorrhiza, and supplementary irrigation can improve physiological traits, yield, and essential oil of cumin under rainfed conditions.