علم انسان به اشياء خارجي از ديدگاه جان لاك و محقق لاهيجي

Human Knowledge of Objects from John Locke and Abd al-Razzaq Lahiji’s Viewpoints

مسألۀ شناخت و ميزان معرفت انسان به اشياء از مسائل مهم تاريخ تفكر و فلسفه است. از جـمله فلاسفه ­اي كه به مبحث شناخت و ميزان معرفت بشر پرداخته ­اند، حكيم ملاعبدالرزاق لاهيجي (م 1072 ه.ق) و جان لاك (1704-1632 م) هستند. محقق لاهيجي معتقد به نظريه ­اي است كه در فلسفۀ اسلامي از آن به «شبح محاكي» ياد مي­كنند. وي در كتاب شوارق الإلهام بيان م ي­كند كه ما در هنگام علم به اشيـاء به ذات و حقيـقت آن­ها دست نمي­يابيم؛ بلكه به شبـحي كه از شيء خارجـي حكايـت مي ­كند، نائل مي­ شويم. جان لاك نيز در اثر ارزشمند خويش، جستار در فهم بشر، دو معناي متفاوت ذات را از هم باز مي­ شناسد و ميان ذات واقعي و ذات اسمي اشياء تمايز قائل شده و علم ما به اشياء را در حدود ذات اسمي آن­ها مي داند. شباهت نظر لاهيجي و لاك از اين حيث است كه هر دو توان بشر را محدودتر از آن مي­دانند كه به حقيقت و ذات اشياء دست يابد؛ اما در مورد ماهيت علم و ادراك با يكديگر اختلاف دارند.

The problem of knowledge and the level of human knowledge of objects is one of the important issues of the history of thought and philosophy. Abd al Razzaq Lahiji (1072 AH) and John Locke (1632-1704) are among the philosophers who have investigated the subject of knowledge and the level of human knowledge. Lahiji believes in an Islamic philosophical theory called “phantasm of representative”. In his book, Shavaregh al-Elham, he states that we, in our knowledge of objects, do not achieve their essence and reality, but achieve a phantasm that represents the object. Locke, too, in his book, An Essay Concerning Human Understanding, distinguishes between two different types of essence, that is the real essence and the nominal essence of objects, and contends that our knowledge of objects is limited to their nominal essence. The similarity between Lahiji and Locke’s philosophy is that they both believe that the power of human is too limited to achieve the reality and the essence of objects, but they differ in their views on the quiddity of knowledge and perception.