عوامل و پيامدهاي جامعه شناختي تقاضاي اجتماعي براي تحصيل در دوره دكتري در دهه اخير در ايران

Sociological Factors and Consequences of Social Demand for PhD Degree in the Recent Decade in Iran

مقاله حاضر به دنبال بررسي عوامل و پيامدهاي جامعه‌شناختي تقاضاي اجتماعي براي ادامه تحصيل در دوره دكتري در دهه اخير در ايران بود. روش به كار‌ گرفته‌شده كيفي و در چارچوب پديدارشناسي بود. ابتدا با روش اسنادي، پيشينه تجربي و نظري پژوهش بررسي و عوامل و پيامدهاي جامعه­ شناختي تقاضاي اجتماعي براي ادامه تحصيل در مقاطع تحصيلات تكميلي مرور شد، سپس اين عوامل و پيامدها در مصاحبه ­اي به روش گروه متمركز با 10 تن از صاحب­نظران و مسئولين آموزش عالي، مورد پرسش قرار گرفت. درنهايت يافته‌هاي پژوهش در دو بخش عوامل و پيامدهاي جامعه­ شناختي تقاضاي اجتماعي براي ادامه تحصيل در دوره دكتري استخراج گرديد. عوامل تقاضاي اجتماعي به ‌طوركلي عبارت شدند از: «عوامل فردي- خانوادگي» و «عوامل محيطي». عوامل خانوادگي شامل آداب ‌و رسوم و خلقيات شد و عوامل فردي عبارت شدند از ارزشِ تعلق، ارزشِ ذاتي، ارزشِ كاركردي و ارزشِ مبادله ­اي قائل شدن براي تحصيل در دوره دكتري. عوامل محيطي نيز شامل عوامل تاريخي، عوامل نهادي، عوامل اقتصادي و عوامل اجتماعي- فرهنگي شد. پيامدهايِ اين پديده كه در دو دسته مثبت و منفي قرار داده شد نيز شامل پيامدهاي علمي- آموزشي، پيامدهاي اجتماعي- فرهنگي و پيامدهاي اقتصادي شدند. در پايان نيز با توجه به عوامل استخراج‌ شده پيشنهادهايي جهت حل مسئله افزايش تقاضاي اجتماعي آموزش عالي در دوره تحصيلات تكميلي ارائه گرديد.

The present article seeks to explore the sociological factors and consequences of social demand for the PhD in the recent decade in Iran. The method used is qualitative and within the framework of phenomenology .First, by the use of documentary method, empirical and theoretical backgrounds of the research were investigated, then these factors and consequences were put in a focus group interview with 10 experts and higher education officials. Finally, the findings of the research were classified in two parts: sociological factors and sociological consequences of social demand for the PhD degree. The factors of social demand in general became: "individual-family factors" and "environmental factors". Family factors include customs and morals and individual factors include the value of belonging, intrinsic value, functional value, and the exchange value of pursuing a doctoral degree. Environmental factors include historical, institutional, economic, and socio-cultural factors. The consequences of this phenomenon include scientific-educational, socio-cultural and economic consequences, which were divided into positive and negative categories. Finally, regarding extracted factors, some solutions to the problem of high social demand for higher education were suggested.