تأويل روان ‌شناسانۀ انديشۀ ملاصدرا در مسئلۀ خواب و بررسي مباني فلسفي آن

Psychological hermeneutic of interpretation of Mulla Sadra's thoughts regarding the sleep issue and examining its philosophic foundations

مسألة رويا از جمله مسائل مورد توجه انسان‌ها در اعصار مختلف بوده است و روان‌شناسان نيز تا حد زيادي دربارۀ آن به تحقيق و بررسي پرداخته‌اند؛ با اين حال بسياري از مسائل آن مانند ماهيت و حقيقت روياهاي صادقه در پاره‌اي از ابهام به سر مي‌برد. در اين ميان ملاصدرا در مقام يك فيلسوف و به مثابه يك روان‌شناس، اين مساله را تا حدودي در كتب خود مطرح كرده است و اين نوشتار پس از استخراج مباني فلسفي مرتبط به خواب و مسائل روان‌شناسي آن، نشان داده است كه با توجه به دستگاه فكري ملاصدرا مبتنـي بر اصالت وجود، تشكيـك وجود، حركت جوهري، جسمانيـة ­الحدوث و روحانية ­البقا و به تبع آن دو بعدي بودن انسان و اعتقاد صدرا به اختيار، شالوده‌اي مناسب براي تعريف رويا، انواع رويا و منشأ رويا به وجود مي‌آيد. البته بايد توجه كرد كه گرچه برخي از نظرات ملاصدرا به دليل توجه به بعد مادي (بدني) انسان و درنظر گرفتن يكي از ابعاد وجودي وي تا حدودي با روان‌شناسي سازگار است، اما به علت فقدان جنبه تجردي در روان‌شناسي معاصر مي‌توان نظرات خاص و دقيقي درباره انواع خواب و به خصوص روياهاي صادقه از ديدگاه ملاصدرا استخراج كرد.

Dream has always been an attractive issue for the people in various erras and psychologists have investigated it a lot in the past. However, most of the issues relating to dreams such as its nature and the reality of prophetic dreams are still ambiguous. Mulla Sadra as a philosopher and also as a psychologist has relatively considered it in his scientific works. This study, after reviewing the litrature and extracting the philosophic foundations of sleep and its psychological issues, has shown that given the Mulla Sadra's thoughts including principality of existence, gradation of existence, substantial motion, bodily origination, spiritual subsistence and consequently two-dimensionality of human as well as Mulla Sadra's belief in human authority, an appropriate structure is created for difining dream, types of dreams and source of dreams. It should be noted that though a number of Mulla Sadra's opinions regarding material dimension of human and considering one of the dimensions of human relatively corresponds to psychology, one can extract exact ideas and opinions regarding dreams and particularly prophetic dreams from the perspective of Mulla Sadra due to lack of existing immateriality in contemporary psychology.