هابرماس و ديگريِ عقلانيت غربي: منطقِ دو گانه مشمول گردانيدن و از شمول خارج ساختن

Habermas and the Other of Occidental Rationality: The Dichotomous Logic of Exclusive Inclusion

اين مقاله نشان داده است كه ادعاي هابرماس در مورد همه شمولي مدرنيته، بر پايه تصور و يا برداشتي از مدرنيته قرار گرفته است كه با عقلانيت غربي پيوند يافته است: «ما بي‌شك، ادعاي همه‌شمولي را با درك غربي خودمان از جهان پيوند مي‌زنيم»(Habermas, 1984: 17) .مقاله بحث كرده است كه برداشت مذكور ، وقتي در متن جهاني سرشار از تنوعات فرهنگي قرار داده شود، بسيار پرسش­برانگيز خواهد بود. در جهت برجسته ساختن تناقضات ادعاي هابرماس، قسمت اول اين مقاله بحثي عرضه كرده است در باب منطق دوگانه عقل در زيست جهان تا نشان دهد عقلي كه بنياد مدرنيته قرار گرفته است، به اقتضاي ذات خود نمي تواند ديگري خود را در حد و اندازه خود به رسميت بشناسد. اين عقل از يك سو ناچار است براي تحقق وعده همه شمولي خود، ديگري غير غربي را به حساب آورد و از سويي ديگر به دليل نقش محوري و بنياديني كه براي خود قائل است، او را از شمول خارج كند. اين منطق كه از آن به عنوان «مشمول گردانيدن» و «از شمول خارج ساختنِ» همزمان نام برده شده است، نه تنها اعتراضاتي فلسفي و تاريخي را در دنياي فكري غير غربي برانگيخته است، بلكه در فلسفه و تاريخ معاصر غربي نيز مورد نقد جدي قرار گرفته است. در برابر ادعاي همه شمولي هابرماس بر پايه عقلانيت غربي، مقاله در قسمت دوم خود با گشودن بحثي پيرامون تنوع روشنگري ها بحث كرده است كه « ديگري غير غربي» ضرورت دارد خود را از حاشيه به متن بِكشاند و درجهت به رسميت شناخته شدن خويش، پروژه تجدد سنت خويش را با رويكردي نوين از سر گيرد و در فرايند همه شمولي راستين كه حاصل مشاركت همه فرهنگ ها است، نقشي ايفا كند.

This paper seeks to demonstrate how Habermas’ idea of the universality of modernity is driven by the unsubstantiated assumption that takes this notion to be founded on occidental rationality. In carrying out this task, I first reveal the inherent contradiction of a concept of rationality which seeks to establish itself as the basis of modernity, while at the same time declaring legitimate recognition of its other. Briefly stated, excluding non-Western occidental from the foundation of modernity belies the fundamental requirement of universality, namely the inclusion of the other. This encapsulates what I shall refer to as “The Dichotomous Logic of Exclusive Inclusion” which has engendered philosophical and historical criticisms in both non-Western and Western thought. In the second section of this paper, I shall argue that it is necessary for the “non-Western Other” to push itself away from the margins and to the forefront of the discussion of universality, in order to be recognized as fundamental to the development of a genuine notion of universality that is guided by the contribution of all cultures.