حكم، گزاره و جمله، از كانت تا هوسرل

Judgment, Proposition and Sentence :From Kant to Husserl

در اين مقاله به تبارشناسي مفاهيم حكم، گزاره و جمله-نشانه و نحوه موضوعيت يابي آنها در منطق در خلال دو جريان اصلي مطالعات منطقي در قرن نوزدهم ميلادي مي پردازيم. اين دو جريان را مي توان سنت جبري، كه منطق را نوعي از جبر و حساب قلمداد مي كند، و سنت نظريه استنتاجي، كه استنتاج را جدا از جبر و بنيادي تر از آن مي داند، ناميد. ما در اين مقاله از كانت آغاز مي كنيم كه تلاش او براي تفكيك منطق از متافيزيك نقش عمده اي بر هر دو جريان داشته است و همچنين پژوهش هاي او در مورد حكم و انواع آن را مي توان نقطه شروع نظريه سنت اسنتاجي دانست. نشان مي دهيم كه چگونه در يك سنت منطقي مفهوم حكم و در قدم بعدي گزاره مفاهيم مركزي منطق قلمداد مي شوند و در سنتي ديگر مفهوم جمله و به تبع آن مفهوم فرمول درست ساخت و قواعد معطوف به آن محور مطالعات منطقي را شكل مي دهد. سير اين تحولات را درآراي كانت، بولتزانو، بول و فرگه پي خواهيم گرفت و نهايتا به تحليل ديدگاه پديده شناسانه هوسرل از ماهيت مفاهيم مذكور و نسبت آنان با منطق خواهيم پرداخت.

In this paper, we propose a genealogical study concerning the notions of judgment, proposition and sentence and their thematization in logic within the two traditions of logical studies in the 19th century. Those two traditions are 1- algebraic tradition for which logic is a kind of algebra and calculus and 2- deductive-theoretic tradition for which deduction is different from calculus and itself serves as a foundation for this latter. We begin with Kant whose attempt to separate logic from metaphysics has had a crucial effect for both traditions and whose investigations on the issues around judgment forms a starting point for the deduction-theoretic tradition. We try to elaborate that how in the one tradition judgment and then proposition are considered as the central themes of logic and in the other tradition sentence, and thus well-formed formula, and the rules concerning them turn out to be the main concern of logic. We study those developments through the ideas of Kant, Bolzano, Boole and Frege; and finally we will survey Husserl’s phenomenological analyses about the aforementioned notions and their place in logic.