فاعل شناسايي و نفس در تفكر كانت و ملاصدرا؛ لوازم و پيامدها

Subject and Soul in Kant and Mollasadra’s Thoughts, Outcome and Consequences

كانت و ملاصدرا به عنوان دو فيلسوف بزرگ با وجود تفاوت در سپهر معرفتيشان در برخي مواضع همچون فاعل شناسي قابل مقايسه هستند. نفس در تفكر كانت توانايي اش در فرايند شناخت به شدت محدود گشته و متاثر از فيلتر هاي چندگانه نفس است. كانت ضمن تفكيك عالم نومن و فنومن، شناخت نفس صرفا در قسم ادراكات تجربي ماخوذ از فنومن موجودات منحصر مي كند. وي به واسطه اعتقاد به انسداد طريق تحصيل معرفت اطلاقي، گونه اي از شك گرايي تحديدي را تجويز و به تفكيك كامل حوزه اخلاق و متافيزيك قائل مي شود. ملاصدرا به واسطه اعتقاد به حدوث جسماني، نفس را نه منفعل بلكه فعال در فرايند ادراك لحاظ مي كند اين مبنا مستلزم گذر از جزم گرايي به شك گرايي تحديدي است. اما ملاصدرا بر خلاف كانت نه تنها شناخت نفس را محدود نمي كند؛ بلكه آن را امري ذواشتداد و وسعت پذير مي داند. صدرالمتالهين ضمن تلفيق دو حوزه اخلاق و متافيزيك، وصول نفس به معرفت نفس الامري و منطبق با واقع را مستلزم ورزيده گي نفس در بعد عملي و تخلق به اخلاقيات و رياضت هاي شرعي و اشتداد وجودي در حوزه نظري ذيل فرايند وحدت عاقل و معقول مي داند.

Kant and Mollasadra as two great philosophers having differences in their epistemological paradigm are comparable in some stances such as subject and soul. Soul in Kant’s thought its ability in recognition process is extremely limited and is affected by multiple filters of subject (soul). Kant while separating the world of nomen and phenomen, confines the soul recognition merely in experimental cognition derived from existents’ phenomen. Through his belief in the limitation of pure epistemology, prescribes a kind of limited scepticism and believes in the complete separation of ethics and metaphysics. Through belief in corporal occurence, Mollasadra consideres the soul not passive, but active in perception process. This base necessitates the passage from dogmatism to limited scepticism. But unlike Kant, Mollasadra not only does not limit the soul knowledge, but also knows it a hierarchical and extensive matter. Sadrolmoteallehin besides incorporation of the two domains of ethics and metaphysics, receiving of soul to reality and according to fact entails the soul experience in practical dimensions and moralizing and legal austerity and existential hierarchy in theoretical domain under the process of the unity of wise and sane.