خوانشي بورديويي از جامعه‌شناسي دين با تأكيد بر سه‌گانه: ميدان، سرمايه و عادت‌واره ديني

دين، از قديمي‌ترين نهادهاي بشري است كه موضوع مطالعه‌ي بسياري از انديشمندان بوده است. سيّاليّت مفهوم دين به تكثّر تعاريف و مفاهيم آن منجر شده است. اجتماعي بودن نهاد دين، آن را در كانون توجه جامعه‌شناسان قرار داده و بورديو از جمله جامعه‌شناساني است كه با جعل مفاهيمي چون ميدان، عادت‌واره و سرمايه، به بررسي نحوه‌ي تكوين و تحولات آن پرداخته است. بورديو مباحث جامعه‌شناسي دين را به صورت پراكنده در مقالات و كتاب‌هاي خود قيد نموده است، بر اين اساس در اين مقاله تلاش شده تا با بهره‌گيري از روش اسنادي، آراء و انديشه‌هاي او در خصوص تحليل جامعه‌شناختي دين به صورت منسجم و دسته‌بندي شده ارائه گردد. از نظر بورديو، مناسبات و قواعد بازار بر ميدان دين حاكم‌اند. در اين ميدان، شاهد نقش‌هايي چون توليدكننده، عرضه‌كننده، مصرف‌كننده و كالاي رستگاري هستيم. كنش‌گران در ميدان دين بر سر تصاحب سرمايه‌ي ديني به منازعه مي‌پردازند و بر اساس ميزان تصاحب اين سرمايه، موقعيت خود را در ميدان دين ارتقاء مي‌بخشند. ميزان انحصار كالاي ديني سبب پديد آمدن نظام پايگاني مركب از متخصصان و عوام در ميدان دين مي‌گردد.

Religion is one of the oldest institutions of human beings that have the subject of study by various thinkers. The indeterminate nature of this concept (religion) has led to the plurality of its definitions and conceptualizations. The social aspect of the institution of religion has brought it the fore of sociologists' attention and Bourdieu is one of the sociologists who examined the evolution and development of religion through invention of concepts such as field, habitus, and capital. Bourdieu scatteredly has spoken about the sociology of religion in his articles and books. Accordingly, in this paper, it is attempted to present his ideas and notions on the sociological analysis of religion in a coherent and categorized way via documentary method. According to Bourdieu, market relations and rules dominate the field of religion. In this field, we see the roles of producer, supplier, consumer and salvation good. The actors in the field of religion struggle over obtaining religious capital and promote their status in the field of religion based on the amount of capital earned. The monopoly over the goods of salvation leads to the formation of a hierarchy system in the field of religion.