ارزيابي و مقايسه پيوستگي سيماي سرزمين در حوزه آبخيز كوزه‌تپراقي، استان اردبيل

Assessment and Comparison of Landscape Connectivity in KoozehTopraghi Watershed, Ardabil Province

به‌دنبال توسعه نامتوازن و بهره‌برداري مفرط از حوزه‌هاي آبخيز كشور، امروزه تكه‌تكه‌شدگي سيماي سرزمين به يك نگراني عمده براي حفظ خدمات بوم‌سازگان و سلامت زمين تبديل شده است. تحقيق حاضر با هدف ارزيابي و مقايسه شاخص‌هاي پيوستگي سيماي سرزمين حوزه آبخيز كوزه‌تپراقي به‌عنوان يكي از حوزه‌هاي آبخيز حساس به تخريب از لحاظ بوم‌شناختي انجام شد. به‌همين منظور، پيوستگي سيماي سرزمين از دو بعد ساختاري و عملكردي لكه‌هاي سبز (كاربري مرتع و باغ) در سطح 36 زيرحوزه مورد بررسي قرار گرفت. ابتدا شاخص‌هاي پيوستگي با استفاده از نرم‌افزار Fragstats و تئوري گراف براي هر كدام از زيرحوزه‌هاي كوزه‌تپراقي محاسبه و سپس به‌منظور حذف بزرگي معيارهاي محاسبه شده در ارزيابي پيوستگي سيماي سرزمين حوزه آبخيز كوزه‌تپراقي شاخص‌هاي مورد استفاده، در بازه صفر تا يك با استفاده از روش فاصله‌اي استاندارد شدند. در ادامه، پيوستگي سيماي سرزمين براي هر يك از زيرحوزه‌ها و نيز كل حوزه آبخيز كوزه‌تپراقي محاسبه، طبقه‌بندي و پهنه‌بندي شد. نتايج پيوستگي ساختاري نشان داد كه پيوستگي لازم بين لكه‌هاي سبز در تمام زيرحوزه‌هاي مورد مطالعه وجود دارد. نتايج پيوستگي عملكردي نشان داد كه زيرحوزه‌هاي 4 و 36 حداكثر و زيرحوزه 17 حداقل مقدار پيوستگي عملكردي را از لحاظ شاخص احتمال پيوستگي (PC) دارند. همچنين پيوستگي كلي سيماي سرزمين حوزه آبخيز كوزه‌تپراقي داراي ميانگين، انحراف معيار به‌ترتيب برابر با 0/52، 0/50 و در محدوده 0/50 تا 0/97 متغير است. بر اساس نتايج مشخص شد كه از 36 زيرحوزه واقع در كوزه‌تپراقي تنها 15 زيرحوزه داراي اراضي طبيعي (باغ و مرتع) بوده‌اند.

Following the unbalanced development and overexploitation of the country's watersheds, land fragmentation has become a major concern for the conservation of ecosystem services and land health. For this purpose, the present study was planned to evaluate and compare the landscape connectivity indices of KoozehTopraghi Watershed as one of the ecologically susceptible watersheds located in Ardabil Province. To this end, the landscape connectivity was investigated according to both structural and functional viewpoints, based on the green patches (rangelands and orchard) distributed at 36 sub-watershed areas. The mentioned indices were first calculated using the Fragstats Software and graph theory at each sub-watershed; then, they were standardized according to interval standardization between zero and one in order to consider the scale effect and draw a comparison in the same variation range. Therefore, the landscape connectivity was calculated, classified and mapped for each studied sub-watershed and the whole watershed. Structural connectivity results showed the high level of landscape connectivity between green patches in all studied sub-watersheds. In addition, the results showed that the landscape connectivity was obtained with the mean and standard deviation of 0.50 ± 0.52, being varied from 0.50 to 0.97. The results also proved that out of the 36 sub-watersheds located in the KoozehTopraghi, only 15 sub-watersheds had natural lands (orchard and rangelands). Also, the sub-watershed 27, with the highest value of landscape connectivity (0.97), had the highest priority.