مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - ارزيابي ردپاي كربن ناشي از خودروهاي شخصي در سفرهاي بين شهري (مورد شناسي: مازندران مركزي)

چكيده فارسي :

به موازات تغيير سيستم‌‌هاي شهري از سطح درون‌شهري به مقياس‌‌هاي بين شهري مي‌‌توان انتظار داشت، بسياري از مسائلي كه در مقياس شهر خود را بروز مي‌‌دادند، امروزه در سطح منطقه پديد آيند. يكي از مرتبط‌‌ترين مسائل در اين راستا، تغيير در سازمان فضايي منطقه‌‌اي و الگوهاي جابهجايي و به‌تبع هزينه‌‌هاي اجتماعي سفر با خودروهاي شخصي است. يكي از مهم‌ترين هزينه‌‌هاي اجتماعي، هزينه‌‌هاي ناشي از انتشار گازهاي گلخانه‌‌اي و به‌ويژه دي‌اكسيدكربن به‌عنوان مهم‌ترين گاز گلخانه‌‌اي وابسته‌به فعاليت انساني است. بر اين اساس، مقالۀ حاضر سعي دارد با محاسبۀ ردپاي كربن و هزينه‌‌هاي اجتماعي ناشي از كربن در سفرهاي بين شهري منطقۀ مازندران مركزي، تبعات اهمال و ناديده‌گرفتن اين امر را در طول زمان روشن كند. روش‌‌شناسي پژوهش براساس روش پيشنهادي IPCC و بهره‌‌گيري از فاكتورهاي انتشار دپارتمان محيط زيست، تغذيه و امور روستايي كشور انگلستان انجام شده است. علاوه‌بر اين، براي تبديل هزينۀ اجتماعي كربن به‌صورت مالي از برآوردهاي بانك‌‌هاي مهم دنيا نظير بانك توسعۀ آسيايي و بانك جهاني بهره گرفته‌شده‌است. همچنين با استفاده از آمار سازمان حمل‌ونقل و راهداري جاده‌‌هاي كشور، ميزان انتشار دي‌اكسيدكربن، هزينه‌‌هاي اجتماعي آن و ميزان كاهش انتشار دي‌اكسيدكربن با اجراي سياست‌‌هايي نظيرِ راه‌‌اندازي حمل‌ونقل سامانۀ حمل‌ونقل ريلي سبك، سامانه اتوبوس‌‌هاي تندرو، جايگزيني سوخت و كاشت درختان در محورهاي بين شهري منطقۀ آمل- بابل- قائمشهر و ساري محاسبه شد. نتايج پژوهش در مازندران مركزي نشان مي‌‌‌دهد، به‌ترتيب در سال‌‌هاي 1387، 1392 و 1397 از جابه‌جايي مردم و كالا حدود 223، 270 و 365 هزار تُن دي‌اكسيدكربن توليد شده‌است كه هزينۀ اجتماعي آن را مي‌‌توان حدود 12/5تا 18/6 ميليون دلار برآورد كرد. محاسبۀ ميزان انتشار دي‌اكسيدكربن، سناريو‌‌هاي پيشنهادي در منطقه نشان مي‌‌دهد؛ به‌ترتيب LRT، جايگزيني خودروهاي هيبريدي با خودروهاي بنزيني، BRT و جايگزيني خودروهاي گازسوز با سوخت بنزين مي‌‌توانند بيشترين تاثير را بر كاهش كربن و هزينه‌‌هاي اجتماعي ناشي از آن داشته باشند. با اين همه استفاده از سياست‌‌هاي تركيبي و مكمل كارايي آن‌ها را افزايش مي‌‌دهد. علاوه‌بر اين، طراحي و كاشت درختان در محورهاي بين شهري و جنگل‌كاري‌‌هاي شهري نيز مي‌‌تواند مكمل گزينه‌‌هاي بالا باشد. با اين وجود، هيچ‌يك از شهرهاي استان به‌تنهايي قادر به تأمين هزينه‌‌هاي طراحي، ساخت و راه‌اندازي زيرساخت‌‌هاي حمل‌ونقل سامانۀ حمل‌ونقل عمومي نخواهند بود؛ از‌اين‌رو هم‌افزايي و همكاري اين شهرها براي اجراي اين سياست‌‌ها ضروري است.