پديد آورندگان :
كياني هرچگاني، زهره دانشگاه شهركرد - گروه علوم و مهندسي خاك , متقيان، حميدرضا دانشگاه شهركرد - گروه علوم و مهندسي خاك , حسين پور، عليرضا دانشگاه شهركرد - گروه علوم و مهندسي خاك
كليدواژه :
روي , جذب غيراختصاصي , ارتوفسفات , قابليت استفاده
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: امروزه استفاده از كودهاي حاوي روي براي برطرف‌كردن كمبود اين عنصر و بهبود عملكرد و كيفيت محصولات كشاورزي گسترش يافته است. براي دستيابي به مديري صحيح كوددهي و در نتيجه حفاظت خاك و آب در مقابل كاربرد بيش از حد روي و تجمع آن در خاك، آگاهي از قابليت استفاده و آزادشدن روي جذب‌شده پس از كاربرد در خاك ضروري است. از طرفي وجود آنيون‌ها در آب آبياري، كودهاي كشاورزي و لجن فاضلاب مي‌تواند بر جذب، واجذب و قابليت استفاده عناصر غذايي از جمله روي اثرگذار باشد. معمولاً با استفاده از ضرايب هم دماهاي جذب به بررسي ويژگي‌هاي جذب روي در خاك‌ها پرداخته مي‌شود؛ درحالي‌كه قابليت استفاده عنصر جذب‌شده در خاك از نظر حاصلخيزي خاك اهميت دارد. در اين مطالعه به بررسي اثر آنيون‌هاي ارتوفسفات، نيترات و كلريد بر واجذب و قابليت استفاده روي جذب‌شده در پنج نمونه خاك آهكي استان چهارمحال و بختياري پرداخته شد.
مواد و روش‌ها: در اين تحقيق براي بررسي آزادشدن و قابليت استفاده روي جذب‌شده، از محلول حاوي غلظت‌‌هاي 25، 50، 75، 100، 150 و 200 ميلي‌گرم بر ليتر روي از منبع ZnSO4 در حضور الكتروليت‌هاي KH2PO4، KNO3و KCl (غلظت الكتروليت‌ها برابر با 50 ميلي‌مولار) استفاده شد. پس از جذب روي در خاك‌ها، مقدار روي قابل استفاده پس از جذب در خاك با روش DTPA-TEA و واجذب آن با محلول كلريد كلسيم 01/0 مولار تعيين شد. مقدار روي آزادشده با كلريد كلسيم 01/0 مولار به‌صورت غيراختصاصي جذب‌شده بود و روي جذب‌شده به‌صورت اختصاصي از تفاضل بين مقدار روي جذب‌شده و روي عصاره‌گيري شده با كلريد كلسيم 01/0 مولار محاسبه شد.
يافته‌ها: بر اساس نتايج به‌دست آمده بيشترين مقدار روي جذب‌شده در حضور هر سه آنيون، به‌صورت اختصاصي بود. درصد روي جذب‌شده به‌صورت اختصاصي در خاك‌ها در حضور آنيون نيترات بيش از دو آنيون ديگر (05/0 < p) در دامنه 84/99 تا 99/99 درصد و در حضور آنيون كلريد 65/99 تا 80/99 درصد و در حضور آنيون ارتوفسفات در دامنه 55/99 تا 72/99 درصد بود. به‌طوركلي، مقدار قابل استفاده روي جذب‌شده در خاك‌ها در حضور آنيون ارتوفسفات در دامنه 41 تا 43 درصد، در حضور آنيون نيترات در دامنه 49 تا 54 درصد و در حضور آنيون كلريد در دامنه 58 تا 61 درصد بود.
نتيجه‌گيري: نتايج نشان داد كه بيشترين مقدار قابل استفاده روي جذب‌شده به‌ترتيب در حضور آنيون‌هاي كلريد، نيترات و ارتوفسفات عصاره‌گيري شد (05/0 < p). تقريباً 50 درصد روي جذب‌شده با استفاده از عصاره‌گير DTPA-TEA استخراج شد. در حضور همه آنيون‌ها بيش از 99 درصد روي به‌صورت غيراختصاصي جذب‌شده بود. بنابراين، روي در مكان‌هاي اختصاصي جذب و كلريد كلسيم 01/0 مولار توانايي آزادسازي اين عنصر را نداشت. نتايج اين تحقيق نشان داد كه مصرف توام كود فسفره و روي در خاك‌ها مي‌تواند به كاهش مقدار روي عصاره‌گيري‌شده با DTPA-TEA (قابل استفاده) در خاك‌هاي آهكي تيمارشده با اين دو عنصر نسبت به خاك تيمارشده با روي منجر شود.
چكيده لاتين :
Background and Objectives: Nowadays, the use of zinc (Zn) fertilizers has been expanded to satisfy the deficiency of this element and improve the yield and quality of agricultural products. The knowledge about the availability and release of adsorbed Zn after application in soil is necessary to achieve the best fertilization management and soil and water conservation against Zn accumulation in soil. On the other hand, presence of anions in irrigation water, agricultural fertilizers, and sewage sludge can affect adsorption, desorption, and availability of nutrients such as Zn. Zinc adsorption characteristics was usually studied using isotherm coefficients; while availability of adsorbed Zn in soil is important in soil fertility. In this study, the effects of orthophosphate, nitrate, and chloride anions on adsorption and desorption capacity were investigated in five calcareous soil of Chaharmahal - Va - Bakhtiari province.
Materials and Methods: In this study, a solution containing concentrations of 25, 50, 75, 100, 150, and 200 mg l-1 of Zn as ZnSO4 source in the presence of KH2PO4, KNO3 and KCl electrolytes (50 mM) was used. After Zn adsorption in soils, availability and desorbed of Zn was measured by DTPA-TEA and 0.01 M CaCl2, respectively. The amount of Zn desorbed in 0.01M CaCl2 is adsorbed Zn as non-specific. The adsorbed Zn as specific was calculated from the difference between the amounts of adsorbed Zn and desorbed Zn by 0.01 M CaCl2.
Results: According to the results, the highest amount of Zn adsorbed as specific in the presence of all anions. Percentage of adsorbed Zn in all soils as specific ranged from 99.65 to 99.80 in the chloride solution (more than other anions p<0.05), 99.84 to 99.99 in the nitrate solution, and 99.55 to 99.72 in the orthophosphate solution. Availability of adsorbed Zn ranged from 41 to 43% in orthophosphate solution, 49 to 54% in nitrate solution, and 58 to 61% in chloride solution.
Conclusion: The results showed that the amount of adsorbed Zn as specific was more than amount of adsorbed Zn as non-specific in the presence of all the anions in all studied soils. The result showed that highest amount of available adsorbed Zn was extracted in the presence of chloride, nitrate, and orthophosphate (P<0.05). About 50% of the Zn adsorbed extracted by DTPA-TEA. In the presence of all studied anions, more than 99% Zn adsorbed as specific. Therefore, Zn adsorbed at specific sites and 0.01 M CaCl2 cannot extracted it. The results of this study showed the application of P and Zn as fertilizers in calcareous soils can lead to a reduction in extracted Zn by DTPA-TEA in treated soils with these nutrients.
