عنوان مقاله :
تعامل ميان تاريخ علم و فلسفه‌ي علم (با توجه به آثار ايمره لاكاتوش)
پديد آورندگان :
الستي، كيوان مركز تحقيقات سياست علمي كشور، تهران , افشار، مسعود دانشگاه صنعتي شريف، تهران
كليدواژه :
تعامل , فلسفه , علم و تاريخ علم , لاكاتوش , تاريخ نگاري علم
چكيده فارسي :
براي تشريح ادعاي لاكاتوش مبني بر همكاري تاريخ علم و فلسفه علم، سه مرحله‌ي متفاوت را بايد از هم تفكيك كرد. در مرحله اول فلاسفه علم بر حسب آنچه كه مورخين، «تاريخ دروني علم« مينامند، روششناسي علم را ميسازند و بر اساس همان روششناسي، توضيحي عقلاني از رشد معرفت عيني ارائه خواهند داد. در مرحله دوم، تاريخ علم ابزاري خواهد شد كه به وسيله آن مي‌توان دو روششناسي رقيب را ارزيابي و مقايسه كرد، و در مرحله سوم هر كدام از روششناسيها به يك تاريخ بيروني تجربي نيز (كه مكمل تاريخ دروني خواهد بود) نياز خواهند داشت. تاريخ بيروني مواردي را كه تاريخ دروني قادر به بازسازي عقلاني آن نيست به صورت تاريخي، اجتماعي يا روانشناختي توضيح خواهد داد. در نتيجه چنين رويكردي، معقوليت تاريخ علم (يا به تعبير لاكاتوش «تاريخ دروني علم») ملاكي براي ارزيابي ميان روششناسيهاي متفاوت (كه توسط فلسفه علم تاكنون مطرح شدهاند) قرار خواهد گرفت.
اين مقاله، رابطه ميان تاريخ علم و فلسفه علم از منظر لاكاتوش را بهانه‌اي قرار مي‌دهد تا به وسيله آن نسبت اين نگاه با واقع‌گرايي (چه علمي و چه تاريخي) مورد بررسي قرار گيرد. براي اين منظور ابتدا نقش فلسفه براي تاريخ از منظر لاكاتوش، و سپس نقش تاريخ در قضاوت ميان فلسفه‌هاي متفاوت به تفصيل شرح داده مي‌شود، در بخش بعد به انتقادات مهمي كه به اين ديدگاه وارد شده پرداخته خواهد شد و در نهايت بررسي مي‌شود كه چنين رويكردي به تاريخ (و همچنين فلسفه) علم چه تبعات (و مزايا و معايبي) براي نگاه واقع‌گرايانه خواهد داشت
چكيده لاتين :
The paper examines the relationship between the history of science and philosophy of science from Imre Lakatos' point of view. According to him, to narrate a history of science, historians need a Methodology proposed by a Philosopher of science. The Philosophical methodology determines the way we make history. The methodology enables a historian to present a rational historical story for rising today's science. So history cannot be written unless a historian choose a philosophy of science. For Lakatos, some of the historical constructions are better than others. The aim of a Philosophy of science is to reconstruct the history of science, in a way that it has the highest degree of rationality. In other words, the purpose of Lakatos' philosophy of science is to rational reconstruction of the history of science. In this paper, firstly, the role of philosophy of science for history of science, and secondly, the role of history of science in judging different philosophical methodologies, will be discussed. Finally, the implications of the Lakatos approach for scientific realism will be examined
