تحليل آماري ـ همديد بادهاي توفنده زمستانه و تابستانه شهرستان‌هاي اردبيل، پارس‌آباد و خلخال در بازه زماني 1992- 2012

Statistical synoptic analysis and comparison of Ardabil, Parsabad , Khalkhal strong winds in 1992-2012

بادهاي توفنده از پديده هاي مخرب اقليمي مي­باشند كه همه ساله خسارات­ جبران­ ناپذيري به مزارع، تاسيسات و جاده ­ها وارد مي­نمايند. با توجه به اينكه ِخطه شمال غرب ايران بخصوص استان اردبيل يكي از مناطق بادخيز كشور است، اين پژوهش به منظور شناسايي الگوهاي همديد مسبب بادهاي شديد آن انجام گرفته است. بدين جهت با در نظرگيري سرعت باد برابر و بيش از 28 نات بر ثانيه، 783 روز به عنوان روزهاي همراه با باد توفنده در استان اردبيل شناسايي شدند. سپس با انجام يك تحليل مولفه مبنا برروي داده‌هاي ارتفاع ژئوپتانسيل در تراز 500 هكتوپاسكال اين 783 روز، 7 مولفه تشخيص داده شد كه 92% از واريانس داده‌ها را بيان مي‌كرد. سرانجام با خوشه‌بندي اين 7 مولفه 10 الگوي گردشي متمايز به عنوان الگوهاي همديد عهدهدار بادهاي توفنده استان اردبيل شناسايي شدند. بررسي آرايش توپوگرافي تراز 500 هكتوپاسكال اين الگوها گوياي غلبه‌ي ناوه‌ و پشته بر اين الگوهاست. بدين معني كه اين الگوهاي عمدتاً شامل ناوه، پشته و يا تركيبي از ناوه ـ پشته بوده و ساير سامانه‌ها نظير كم‌ارتفاع بريده، سامانه‌هاي بندالي و ..، در اين الگوها قابل مشاهده نيستند. هر چند كه ممكن است سامانه‌هاي يادشده در الگوهاي تكي هر يك از 783 روز مشاهده شوند اما غلبه و تأثير نفوذ بر عهده اين سامانه‌ها نيست. از سوي پراكنش زماني الگوها نشان داد، در تراز 1000 هكتوپاسكال الگوهاي تابستانه مشابه‌ الگوهاي زمستان ـ بهار ـ پاييز است اما نكته قابل توجه معكوس شدن موقعيت مكاني سامانه‌هاي فشار تراز 1000 هكتوپاسكال در دو الگوي تابستانه است به طوري كه يك كم فشار به جاي پرفشار برروي زاگرس و يك پرفشار به جاي كم فشار برري دريايي خزر قرار مي‌گيرد.

Strong winds are one of natural disasters that sometimes cause enormous Financial and physical damages. Since northwest of Iran and specially Ardabil Province is one of windy regions, this study tried to identify synoptic patterns which bring strong winds. Through considering equal and threshold wind speeding over 28 knots per second, 783 days identified as wind crashing days in Ardabil province. Then by data component- based analysis of 500hPa geo-potential height of the 783-days detected seven components which explain 92% of variance. Finally by clustering seven components identified ten patterns as synoptic patterns that are responsible for Strong wind of Ardabil province. The survey of topographic arrangement of these patterns indicates the rise of trough and ridge levels to these patterns. This means that the patterns consists of, mainly, trough, ridge, or combination of both and aren’t observed other systems such as cut off, block systems, etc. Although mentioned systems may be observe in individual patterns of each of the 783 days, but the systems aren’t responsible for the dominance and influence. The temporal distribution patterns show that two patterns, 6 and 7which occurs in the summer, has a similar system at 1000 hPa level when it compares with other models which occur in winter, spring, fall. What's notable, reversal of location position of pressure systems, 1000 hPa, in two patterns of summer, so that a low pressure instead of high pressure is over the Zagros and a high pressure instead of low pressure is over the Caspian Sea.