تحولات ساختاري هويت دموگرافيك مناطق روستايي استان مركزي از سال 1375 تا 1390

Structural Evolutions of Rural Demographic Identity of Markazi Province from 1996 to 2011

شكل‌گيري روستاها، نخستين هسته‌هاي مدنيت و فعاليت، به عوامل محيطي مرتبط است؛ اما تداوم حيات اقتصادي و اجتماعي آنها در گذر زمان درنتيجة تحولات گسترده و پرشتاب پيامد مدرنيته و برنامه‌ريزي‌هاي توسعه‌اي نامتوازن با چالش‌هاي اساسي مواجه شده است. نابساماني‌هاي جمعيتي و ساختار نيروي انساني روستاها و در پي آن افول كاركردهاي اقتصادي به‌ويژه درزمينة كشاورزي، عمده‌ترين چالش‌هاي هويتي جوامع و مناطق روستايي به شمار مي‌آيد. پژوهش حاضر به تحولات هويت روستايي استان مركزي با تأكيد بر ساختارهاي جمعيتي با استفاده از ارزيابي‌ها و مدل‌سازي‌هاي آماري توجه داشته است. براي اين منظور تمامي روستاهاي داراي بيش از 20 خانوار استان در دو سرشماري 1375 و 1390 مطالعه شدند و با استخراج همة متغيرهاي جمعيتي مشابه در دو مقطع، شاخص‌هاي دموگرافيكي متعددي براي هركدام از اين مقاطع تعريف و محاسبه شد. پس از توصيف آماري و ارزيابي توزيع شاخص‌ها، مدل‌سازي هويت دموگرافيك مناطق روستايي استان در دو مقطع با روش معادله‌يابي ساختاري و مبتني بر رويكرد خودگردان‌سازي انجام شد. بعد خانوار، ميزان جواني (شاخص وِرتهايم)، ميزان سالخوردگي، نسبت بستگي، ميزان باسوادي و اشتغال، شاخص‌هايي مشترك در مدل‌هاي ساختاري نهايي و معتبر هر دو مقطع بوده‌اند. مقايسة آماره‌هاي توصيفي و همچنين ضرايب مسير شاخص‌ها در برآورد ساختاري سازه‌هاي هويت دموگرافيك درمجموع نشان مي‌دهد شاخص‌هاي بعد خانوار، جواني جمعيت و ميزان باسوادي، تعيين‌كننده‌هايي مؤثر در هويت دموگرافيك مناطق روستايي استان مركزي در هر دو مقطع بوده‌اند. درمقابل سالخوردگي جمعيت در هر دو مقطع و با شدتي به‌مراتب بيشتر در سال 1390، ساختار و هويت جمعيتي را تضعيف و تهديد كرده است. نسبت بستگي با وضعيتي متعادل و منطقي در سال 1375 نقش مثبت و مؤثري در ساختار جمعيتي روستاهاي استان داشته است؛ ولي در سال 1390 با فاصله‌گرفتن از اين وضعيت، نقش و تأثيري متضاد پيدا كرده است

The formation of rural areas as the initial cores of civilization and activity can be attributed to environmental factors, but the continuity of the economic and social life of villages has faced major challenges over time as a result of the widespread and accelerated transformation of the effects of modernity and unbalanced development planning. Demographic disorders and rural work-force structure, followed by a decline in economic functions, especially in relation to agriculture, are the main identity challenges for the communities and rural areas. The present study investigates the evolution of rural identity in Markazi province with emphasis on demographic structures through using statistical evaluations and modeling. The statistical population consists of all villages with more than twenty households in the two censuses of 1996 and 2011. By extracting all of the same population variables in two time intervals, several demographic indicators for each of these intervals were defined and calculated. After statistical descriptions and evaluation of distribution indices, the modeling of the demographic identity of rural areas of the province in two intervals was done using structural equation based on self-propelled approach. The household dimension, youth level (Wertheim Index), aging rate, kinship ratio, literacy and occupation rate constitute the common indices in both final and valid structural models of both intervals. The comparison of the statistical description and indices pattern coefficient in the structures and variables indicate that the household dimension, youth level of population and literacy rate are important determinants of the demographic characteristics of rural areas in Markazi province in both intervals. In contrast, the aged population at both intervals and much greater in 2011 threatened the structure and the demographic identity. The kinship rate in 1996, with a moderate and rational status had a positive contribution in the population structure of the villages of the province, but in 2011, it has an opposite role and influence.