نقش و جايگاه هنر تذهيب قرآني در تربيت ديني كودكان و نوجوانان

The Role and Status of Art of Gilding the Quran in Religious Education of the Children and the Juveniles

مسئله مهم براي نگارندگان اين مقاله آن است كه روزبه‌روز تصويرسازي‌هاي كتاب‌هاي كودك از جهت فرم‌ها، رنگ‌ها و پردازش‌هاي شخصيت‌هاي داستاني گيراتر مي‌شود؛ ولي به‌ندرت از قابليت منحصر به ‌فرد نقوش و تزئينات قرآني براي آزاد كردن و فعال كردن تخيل خلاّق كودكان - كه اندام و ابزار وصول به عالم مثال (خيال) به‌عنوان منبع صور مثالي و تماثيل هنري در اسلام به شمار مي‌رود استفاده مي‌شود. زيبايي‌شناسي اسلامي، كه در نقوش تذهيب‌هاي قرآني به‌‌ويژه در دوره تيموريه و صفويه مشهود است، شامل نقوش هندسي، ختايي‌ها و اسليمي‌ها، نور، رنگ، مواد و تكنيك عالي اجرا و حسن تركيب چون تعادل، هماهنگي، تكرار مداوم و حركت پيوسته نقوش و رنگ‌هاست. ذهن كنجكاو كودك جوياي حقيقت و دوستدار كشف است. فضاي تذهيب‌هاي قرآني به سبب تغييرات مناسب و بكر بودن عناصر تذهيبي و بي‌شباهتي به دنياي واقعي، قدرت كشف را در كودك و نوجوان بيشتر مي‌كند و به او مجال تفكر مي‌دهد. اين مقاله در صدد است با روش پژوهش تطبيقي−تحليلي و با استفاده از منابع كتابخانه‌اي و با استفاده از پرسشنامه اثبات كند كه تصويرسازي نسخه‌هاي قرآني با تزئيناتي جذاب و تفكربرانگيز ويژه مخاطبان كودك با توجه به الگوهاي شاخص قرآن‌آرايي به‌ويژه الگوهاي متعلق به دوره صفويه امكان‌پذير بوده و خاصيت انتزاعي اين نقوش و نمادين بودن رنگ‌ها، به آنها توانايي فعال كردن قوه خيال را مي‌بخشد.

The important issue for the authors of this article is that the images in the children’s books are becoming more and more attractive as far as form, colors and characterizations are concerned. However, rarely do they use the unique capability of the Quranic designs and embellishments for activating the children’s creative imagination – which is considered the tool for reaching the world of imagery as the source of artistic illustrations in Islam. Islamic aesthetics, which is observable in the designs of Quranic gildings especially in Teymurid and Safawid periods, includes geometrical designs, Khutaie, Eslimi, light, color, high-level techniques and themes of good composition such as equilibrium, harmony, continuous repetitions, and steady movement of designs and colors. The curious mind of a child is seeking the truth and loves discovery. The atmosphere of the Quranic gildings, due to proper changes and ingenious nature of gilding themes as well as their difference from the real world, increases the discovery power in the children and the juveniles and gives them opportunity to think. The present article is seeking to use a comparative-analytical method as well as library resources and questionnaires to prove that depictions in the Quran with attractive and incentive embellishments for children considering the preeminent models of embellishing the Quran, especially those belonging to the Safawid period, is possible, and the abstract nature of those designs as well as the symbolic nature of the colors give them the power to activate the imagination faculty.