سنجش نابرابري فضايي شاخص‌هاي سلامت محيط ‌زيست شهري . نمونۀ موردي : نواحي كلان ‌شهر تهران

Assessing Spatial Inequality of Urban Environmental Health Indicators Case Study: Tehran Metropolis Areas

زيستن در يك محيط‌ زيست سالم و دسترسي عادلانه به فضاهاي سالم شهري ازجمله مؤلفه‌هاي اصلي عدالت فضايي و عدالت محيط‌ زيستي در شهر به ‌حساب مي‌آيد. امروزه همراه با افزايش دگرگوني در فضاهاي شهري و رشد ناهماهنگ و ضد محيط‌ زيستي كلان ‌شهر تهران، فرصت‌هاي نابرابر جهت زندگي در فضاهاي سالم شهري نيز به وجود آمده است و به ‌نوعي عدالت در شهر را از اين منظر با چالش رو به ‌رو ساخته است. هدف اين پژوهش بررسي نابرابري فضايي شاخص ­هاي سلامت محيط‌ زيست شهري در بين نواحي شهري كلان‌ شهر تهران است. پژوهش بر اين فرض استوار است كه در سطح نواحي شهر تهران از منظر شاخص‌هاي سلامت محيط زيستي، نابرابري فضايي وجود دارد. جهت بررسي اين موضوع از مدل UHI كه سازمان بهداشت جهاني براي سنجش سلامت در نواحي شهري معرفي كرده بهره گرفته‌ شده و همچنين از نرم‌افزار پيشرفته CommunityVIZ كه در محيط ArcGIS عمل مي‌كند استفاده ‌شده است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه بين نواحي شهري كلان‌شهر تهران ازنظر شاخص­هاي سلامت محيط‌ زيست شهري نابرابري وجود دارد و اين نابرابري از الگوي خوشه­ اي پيروي مي­كند به ‌طوري‌كه نواحي شمال و شمال ­غربي از نظر شاخص­ هاي سلامت داراي وضعيت بهتري نسبت به نواحي مركزي و جنوب­ غربي كلان‌شهر تهران است؛ همچنين نتايج نشان مي­دهد كه بين شاخص­ هاي اقتصادي، اجتماعي، محيطي – فضايي و شاخص سلامت محيط زيست شهري همبستگي قوي وجود دارد و اين نشان مي­دهد كه هر گونه اقدام جهت ارتقاء سلامت شهري بدون توجه به شاخص­هاي مربوطه امكان ­پذير نيست و نيازمند يك برنامه ­ريزي يكپارچۀ توسعۀ شهري است.

Living and accessing healthy urban spaces is one of the most important indicators of social and environmental justice. As urban sprawl in developing countries has increased, unequal opportunities have been created for citizens to access healthy urban spaces. an‎d from this perspective, justice has not been respected in the city. . With increasing environmental problems in urban environments, especially metropolitan areas, and the emergence of management problems such as space inequalities and land use change in cities, urban environmental health has become an important issue in urban planning. In the present study, two concepts of spatial justice and environmental health in urban areas of Tehran metropolitan area were investigated. The main purpose in this study is assessment of spatial inequality of urban environmental health indicators among metropolitan areas of Tehran. To investigate this, the UHI model used by the World Health Organization for measuring health in urban areas has been used as well as the advanced CommunityVIZ software that works in the ArcGIS environment. The results of the study show that there are inequalities in urban environmental health indicators among Tehran metropolitan areas. an‎d this inequality follows a cluster pattern, with the north and northwestern regions having better health status than the central and southwestern regions of Tehran metropolis. The results also show that there is a strong correlation between economic, social, environmental-spatial indicators and urban environmental health index. This suggests that any action to promote urban health is not possible without regard to relevant indicators and requires an integrated urban development plan.