شناسايي پايدارترين ژنوتيپ‌هاي گندم دوروم با استفاده از آماره‌هاي ناپارامتري پايداري عملكرد

Identification of the Most Stable Durum Wheat Genotypes Using Nonparametric Yield Stability Statistics

گندم دوروم (triticum durum desf.) يكي از مهم ترين محصولات غلات است كه براي تهيه ماكاروني، پاستا و ديگر غذاها به كار مي رود. درك پيچيدگي اثر متقابل ژنوتيپ ×محيط (gei) و تاثير آن در تعيين و انتخاب پايدارترين ژنوتيپ ها، محيط هاي كلان و ديگر اهداف سازگاري از علاقمندي هاي ويژه اصلاح گران نبات بوده است. روش هاي گوناگوني براي تجزيه پايداري عملكرد دانه بر اساس مفهوم هاي متفاوت پايداري وجود دارند كه مي توانند به روش هاي پارامتري، ناپارامتري و چندمتغيره گروه بندي شوند. در اين پژوهش، 20 ژنوتيپ گندم دوروم (19 ژنوتيپ پيشرفته و رقم تجاري دهدشت) طي چهار سال زراعي (92-1388) در پنج منطقه ارزيابي شدند. در هر محيط (تركيب سال× مكان)، آزمايشات در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با چهار تكرار اجرا شدند. روش هاي چهارگانه آزمون ضربي و غيرضربي اثرات اصلي و اثرمتقابل در اين پژوهش بررسي شدند. نتايج ارزيابي پايداري عملكرد دانه با استفاده از 13 روش ناپارامتري در اين پژوهش نشان داد كه در روش هاي ميانگين رتبه، انحراف معيار رتبه و درصد سازگاري ژنوتيپ هاي 9، 10 و 12 در روش هاي نصار و هان و مجموع رتبه كنگ ژنوتيپ هاي 4، 5، 10، 11 و 17 در روش هاي تنارازو و فوكس ژنوتيپ هاي 6، 9، 10، 12، 13 و 17 به عنوان پايدارترين ژنوتيپ ها انتخاب شدند. در نهايت بر اساس جمع بندي نتايج همه روش ها، ژنوتيپ هاي 10 و 12 به عنوان پايدارترين ژنوتيپ ها در اين پژوهش انتخاب شدند. با توجه به جمع بندي پژوهش هاي قبلي نويسندگان پيشنهاد مي شود در تحقيقات بعدي براي ارزيابي بهتر پايداري ژنوتيپ ها، يكي از روش هاي پايداري مانند اَمي، رگرسيون مكاني و يا مدل هاي مخلوط به همراه روش هاي ناپارامتري محاسبه شود.

Durum wheat (Triticum durum desf.) is one of the most important cereal crops used to make pasta, macaroni and other foods. Understanding the complexity of the genotype × environment interaction (GEI) and its impact on determining the most stable genotypes, mega environments and other adaptation goals has been a special concern for the plant breeders. Various methods exist for the stability analysis of grain yields based on different sustainability concepts that can be grouped into parametric, nonparametric and multivariate methods. In this research, 20 genotypes of durum wheat (19 advanced genotypes and Dehdasht commercial variety) were evaluated in five regions during four years (2009- 2013). Experiments were carried out in a randomized complete block design with four replications in each environment (year × location). Based on the results of grain yield stability assessment using 13 nonparametric methods in the methods of mean rank, standard deviation and adaptability percentage, genotypes 9, 10 and 12, in the methods of Nassar and Huhn and sum rank of Kang, genotypes 4, 5, 10, 11 and 17 and in the Thennarasu and Fox methods, genotypes 6, 9, 10, 12, 13 and 17 were selected as the most stable genotypes. Finally, based on summarizing the results of all methods genotypes 10 and 12 were selected as the most stable genotypes. According to the previous studies of the authors, it is suggested that in the next researches, in order to better evaluate the stability of genotypes, one of the sustainability