مؤلفه هاي اصلي پرورش تفكرطراحانه (تفكر عرف و موقعيت محور) در آموزش مقدمات طراحي معماري

تفكر طراحي به طور كلي به عنوان يك فرايند تحليلي و‌ خلاق تعريف ‌شده به‌گونه‌اي‌كه فرصت‌هايي براي تجربه، خلق، دريافت نقطه نظرات و دوباره طراحي كردن، فراهم مي‌كند. تفكر طراحي مرتبط با رشته‌هايي از‌ قبيل معماري، طراحي و ‌هنر بوده و امروزه در بسياري از رشته‌ها مطرح است. در ميان پاراديم هاي گوناگون مطرح شده، تفكر طراحانه با تاكيد بر وجه آموزشي- دانشگاهي و از زير بخش‌هاي تعريف شده براي آن، طراحي و تفكر طراحانه به عنوان يك شيوه استدلالي، در ارتباط با آموزش معماري، مورد توجه است. ارتباط آموزش و ‌تفكرطراحي، بنا به ماهيت پيچيده هر دو، داراي ظرائف گوناگوني است. با وجود پژوهش‌هاي صورت گرفته در حوزه تفكرطراحي به عنوان نوعي از انديشيدن، توجه به آن و چگونگي ورود و حضور آن در آموزش معماري، هنوز به طور كامل و مشخص بيان نشده است. اين مقاله به دنبال تعريف چگونگي ارتباط تفكرطراحي در شاخه تعريف شده با تقسيم بندي تفكر عرف و موقعيت محور و آموزش دروس مقدمات طراحي معماري به عنوان دروس طراحي پايه است. براي رسيدن به هدف پژوهش، استنباط و تحليل محتواي يافته‌هاي پژوهش‌هاي پيرامون تفكرطراحي و آموزش طراحي معماري براي كسب فهم بهتر از خصوصيات، فرايند و تفاوت‌هاي مابين افراد مبتدي و خبره به همراه بهره‌گيري از تجارب موفق در اين حوزه لازم است. با بهره‌گيري از روش تحليل محتوا (فرايند كد گذاري و تعريف مقولات اصلي) و هم‌چنين استدلال استنباطي به بررسي و تحليل پژوهش‌هاي معتبر پرداخته و علاوه بر آن، براي توجه به آموزش بومي و بهره مندي از نظرات مدرسان، در تكميل داده‌هاي پژوهش، پاسخ‌هاي مدرسان و خبرگان در اين رابطه، نيز مورد تحليل قرار گرفت. حاصل فرايند در سه مقوله؛ افزايش دانش، نوع بيان مسئله و آموزش تأمل كردن (در سه شاخه خود مشاهده گري، خود نظارتي و خود ارزيابي) تعريف گرديد. شيوه عملي شدن هر كدام از مؤلفه‌ها در هشت مرحله ذكر شده و در ادامه با طراحي يك تحقيق شبه آزمايشي ما بين گروه‌هاي آزمون و گواه از دانشجويان ترم سوم كارشناسي معماري، به سنجش راهكارها پرداخته شد. نتيجه در قالب سه دسته راهكار اصلي، طراحي آموزشي، نظارت بر آموزش و ارزيابي، براي آموزش دروس طراحي پايه، معرفي گرديده و ‌براي پژوهشگران حوزه آموزش، معماري و تفكر طراحي مورد توجه است.

Generally, design thinking has been defined as an analytic and creative process so that it provides opportunities for experience, creation, receiving comments, and redesigning. Design thinking is linked to the fields such as architecture, industrial designing and art and is also discussed in many disciplines. Among various proposed paradigms, emphasizing on the academic-educational aspect and as one of its defined subcategories, designerly thinking is taken into account as a method based on reasoning which is related to teaching architecture. Due to the complex nature of both teaching and design thinking, their relation includes different delicacies. Although some studies have been conducted on design thinking as a type of thinking, its consideration, inclusion and presence in teaching architecture have not yet been mentioned completely and clearly. The present paper aims at defining the contribution of design thinking in the mentioned discipline through dividing conventional and situation-based thinking, and teaching introductory courses of architecture designing as the basic designing courses. To reach this aim, inference and content analysis of the results of the studies conducted on design thinking, teaching architecture designing to have a better perception of the characteristics, process, and differences between the novices and connoisseurs together with using successful experiences are all necessary things in this discipline. By applying content analysis method (coding process and defining the principal categories) and deductive reasoning, we analyzed the authoritative studies and in order to consider indigenous education and to enjoy the teacher’s opinions, the teachers and scholars’ responses in this regard were analyzed in the completion of the research data. The results of the procedure were explained in three categories: knowledge development, type of statement of the problem and teaching how to reflect (in three branches of self-observance, self-monitoring and self-assessment). Implementation of each category is explained in eight stages and then, the strategies were evaluated by designing a quasi-experimental study between the test and control groups from the students studying at the third semester of bachelor’s degree in the field of architecture. The results are presented in form of three groups including the main strategy, educational designing and monitoring of teaching and assessment for teaching basic designing courses which are significant to the researchers in the fields of teaching, architecture and design thinking.