گونه‌شناسي خانه‌هاي تاريخي دوره قاجاريه نراق

نراق از دوران قاجار تا دهه‌هاي اخير زيستگاهي با سه محله بوده است كه در ميان باغ‌ها و كشتزارها قرار داشته‌اند. در كنار عناصري همچون بازار و مسجد و تكيه، خانه‌ها بخش مهمي از محلات را تشكيل مي‌داده‌اند. زيرا هم كوچكترين واحد شكل‌دهنده زيستگاه محسوب مي‌شوند و هم فرهنگ سكونت و خصوصيات زيست در آن منطقه را نمايش مي‌دهند. سكونتگاه كهن نراق طي يك سده اخير با آسيب‌ها و چالش‌هاي پرشماري روبرو شده است. علاوه بر اين، خانه‌ها نيز به‌دلايل مختلف ازجمله توسعه و همچنين ضعف ناشي از بهره‌گيري از فنون ساخت‌و‌ساز روستايي و مصالح محلي همواره در معرض تخريب و دگرگوني بوده‌اند، آنچنان‌كه بيم آن مي‌رود كه الگوهاي بومي سكونت در نراق فراموش شوند. حفاظت از يك زيستگاه كهن علاوه بر مراقبت از اجزا و عناصري همچون بازار، نيازمند توجه عميق به محلات و همچنين خانه به‌عنوان عنصر اصلي شكل‌دهندۀ محلات است. اين توجه متضمن شناخت خصوصيات خانه و ازجمله انواع و گونه‌هايي است كه قابل شناسايي هستند. لذا اين مقاله درپي پاسخ دادن به اين پرسش اصلي است كه گونه‌هاي معماري مسكوني در سكونتگاه نراق چه بوده و چه ويژگي‌هايي داشته‌اند؟ براين‌اساس مقاله بهدنبال تعريف يك گونه‌شناسي از بخش عمده‌اي از خانه‌هاي نراق است كه از دوره قاجار بهبعد ساخته شده‌اند. روش تحقيق در اين مقاله تفسيري تاريخي است و اطلاعات عمدتاً برپايه مطالعات ميداني و درحين برداشت‌ و مستندسازي جمع‌آوري شده‌اند. در اين راستا تمام خانه‌هاي تاريخي موجود در محلات كه امكان تهيه نقشه معماري آنها ميسر بوده، برداشت شده و تجزيه‌و‌تحليل نمونه‌ها برپايه مهم‌ترين فضاها و تركيب آنها در جهت شكل‌گيري اندام‌هاي اصلي خانه صورت گرفته است. براساس مطالعات انجام گرفته مبتني بر نحوه تركيب ريزفضاها در يك نظام كلي، سه گونه اصليِ «رسمي» مشابه مساكن مناطق شهري، «بومي» مشابه مساكن روستايي منطقه و «بينابين» و پنج زيرگونه قابل شناسايي است. زيرگونه‌هاي «رسمي داراي حياط مركزي»، «رسمي خانه‌باغ» و «رسمي تركيبي» زير مجموعۀ گونه اصلي رسمي بوده و زيرگونه‌هاي «بومي منفرد» و «بومي اشتراكي» زيرمجموعه گونه بومي محسوب مي‌شوند.

اين مقاله فاقد چكيده لاتين است.