پديد آورندگان :
شايان، سهيلا دانشگاه تبريز - دانشكده كشاورزي , مقدم واحد، محمد دانشگاه تبريز - دانشكده كشاورزي , نوروزي، مجيد دانشگاه تبريز - دانشكده كشاورزي , محمدي، ابوالقاسم دانشگاه تبريز - دانشكده كشاورزي , تورچي، محمود دانشگاه تبريز - دانشكده كشاورزي
كليدواژه :
اجزاي واريانس ژنتيكي , تجزيه ميانگين نسلها , تنش خشكي , عمل ژن , گندم و وراثت پذيري
چكيده فارسي :
بررسي نحوه توارث و نوع عمل ژن ها در راستاي بهبود صفات زراعي و فيزيولوژيك، به ويژه در شرايط تنش خشكي از اهميت ويژه اي برخوردار است. هدف اين پژوهش، مطالعه وراثت صفات مهم زراعي و برخي از صفات فيزيولوژيك در تلاقي دو رقم گندم بهاره بود. آزمايش در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با دو تكرار با استفاده از نسل هاي مختلف (BC1, BC2, F3, RF3) حاصل از تلاقي دو رقم ارگ (والد متحمل به شوري و خشكي) و مغان 3 در شرايط تنش خشكي در سال 1393 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه تبريز اجرا شد. جهت اعمال تنش خشكي، پس از مرحله گرده افشاني، آبياري كرت‌ها تا انتهاي فصل قطع شد. تجزيه ميانگين نسلها و تجزيه واريانس نسل ها به منظور برآورد اثرهاي ژني، اجزاي واريانس ژنتيكي و وراثت پذيري صفات زراعي و فيزيولوژيك گندم در شرايط تنش خشكي به عمل آمد. بر اساس نتايج تجزيه واريانس نسل ها، اختلاف معني داري در بين نسل ها از نظر طول پدانكل، طول سنبله، عرض برگ پرچم، مساحت برگ پرچم، تعداد پنجه بارور، ميزان كلروفيل برگ، روز تا ظهور سنبله، وزن سنبله، وزن كاه، زيست توده، عملكرد دانه و شاخص برداشت وجود داشت كه نشان دهنده تفاوت ژنتيكي بين والدين بود. با توجه به نتايج تجزيه ميانگين نسل ها براي عرض برگ پرچم و مساحت برگ پرچم، مدل سه پارامتري بهترين برازش را داشت، ولي براي ساير صفات مورد ارزيابي كاي اسكوئر مدل سه پارامتري معنيدار شد كه نشان دهنده حضور اثرهاي متقابل غير آللي در وراثت اين صفات بود. هر چند كه هر دو اثر افزايشي و غالبيت در كنترل صفات مورد بررسي معنيدار بودند، ولي اثر جزء غالبيت نسبت به جزء افزايشي بيشتر بود. اپيستازي غالبيت × غالبيت نيز مهمتر از ساير انواع اپيستازي براي صفات مورد مطالعه بود. وراثت پذيري عمومي و خصوصي صفات به ترتيب از 0/754 تا 0/941 و از 0/144 تا 0/579 برآورد شد. برآورد اجزاي واريانس نشان داد كه واريانس غالبيت بزرگتر از واريانس افزايشي براي صفات طول پدانكل، وزن سنبله، وزن كاه، زيست توده، عملكرد دانه و شاخص برداشت بود، در حاليكه براي صفات طول سنبله، عرض برگ پرچم، مساحت برگ پرچم، تعداد پنجه باور، ميزان كلروفيل برگ و روز تا ظهور سنبله، واريانس افزايشي بزرگتر از واريانس غالبيت به دست آمد. ميانگين درجه غالبيت براي كليه صفات بيشتر از يك بود كه نشان دهنده پديده فوق غالبيت بود. بر اساس نتايج اين پژوهش، اهميت اثرهاي غيرافزايشي در كنترل صفات مورد مطالعه در شرايط تنش خشكي انتهاي فصل، لزوم گزينش در نسلهاي در حال تفكيك پيشرفته (بعد از رسيدن به خلوص نسبي) و استفاده از روش بالك-شجره‌اي يا توليد ارقام هيبريد در گندم نان را در صورت رفع موانع گردهافشاني و نرعقيمي، نشان مي‌دهد.
چكيده لاتين :
Study of heritability and gene action to improve agronomic and physiological traits, especially under drought stress conditions, are very important. The objectives of this study were to investigate heritability for important agronomic traits and some physiological characters in a cross between two spring wheat cultivars. The experiment was carried out using different generations (BC1, BC2, F3, RF3) derived from crosses between two cultivars, Arg (tolerant to salinity and drought) and Moghan3, under drought stress conditions using randomized complete block design with two replications in 2014 cropping season at the University of Tabriz research station, Iran. In all plots, irrigation was withheld after antesis until the end of season. Generation mean and generation variance analyses were used to estimate gene action and genetic variance components, respectively, for agronomic and physiological traits of wheat under water deficit conditions. Based on the analysis of variance, significant differences were observed between generations for peduncle length, spike length, flag leaf width, flag leaf area, number of fertile tillers, leaf chlorophyll content, days to heading, spike weight, straw weight, biomass, grain yield and harvest index which revealed the presence of genetic differences between two parents. The generation mean analysis for the flag leaf width and flag leaf area showed that the three-parameter model was the best fit. However, for other traits chi-square of the three parameter model was significant, indicating the presence of non-allelic interactions in the inheritance of these traits. Although both types of additive and dominance effects were significant in control of the studied traits, but dominance component was larger than the additive effect. The dominance × dominance epistasis was also more important than other epistasis components for the studied traits. The broad-sense and narrow-sense heritability of the traits ranged from 0.754 to 0.941 and from 0.144 to 0.579, respectively. Estimates of variance components revealed that dominance variance was greater than additive variance for peduncle length, spike weight, straw weight, biomass, grain yield and harvest index. While, the additive genetic variance was higher than the dominance genetic variance for spike length, flag leaf width, flag leaf area, fertile tiller number, chlorophyll content and days to heading. The average degree of dominance was more than one for all of the traits which indicated the presence of over-dominance gene action in controlling these traits. Presence of non-additive genetic effects in controlling the traits showed the necessity of selection in advanced segregating generations, when populations are relatively fixed line, using bulk-pedigree method or for development of hybrid varieties in wheat, should the pollination and male sterility barriers will be overcome.
