تأثير ويژگي‌هاي فيزيوگرافيك رويشگاه بر پويايي پوسيدگي خشكه دارها در جنگل‌هاي اسالم

The Influence of Geomorphological Characteristics of Forest Sites on the Decay Dynamics of Dead Trees in Asalem Forests, Western Hyrcanian Region

آگاهي از روند پوسيدگي خشكه‌دارها و عوامل رويشگاهي مؤثر بر آن، نقش مهمي در تدوين برنامه‌هاي مديريتي حفاظتي در طرح‌هاي جنگلداري دارد. همچنين بازگشت كربن طي فرآيند تجزيه يكي از مهم­ترين بخش‌هاي چرخه كربن در بوم‌سامانه‌هاي جنگلي است. اين پژوهش با هدف كمي سازي تأثير ويژگي‌هاي فيزيوگرافيك رويشگاه بر پوسيدگي خشكه‌دارهاي راش انجام گرفت. تعداد 90 نمونه برش از خشكه‌دار (كنده) راش به ­طور تصادفي در سري يك و دو طرح ناو اسالم انتخاب و براي هر نمونه قطر كنده و درجه پوسيدگي ثبت شد. تأثير شاخص جهت دامنه (AS)، شيب دامنه (TSI) و شاخص شكل زمين (LI) بر ويژگي‌هاي فيزيكي چوب (دانسيته، وزن، ميزان رطوبت) و تركيبات بيوشيميايي چوب (ليگنين، سلولز و همي سلولز) و نيز بر روند پوسيدگي بررسي شد. متوسط نرخ پوسيدگي كنده­ هاي راش 061/ و متوسط دانسيته چوب راش در بين نمونه­ هاي برش 0/32 به ­دست آمد كه دامنه تغييرات آن بين 0/05 و 0/62 گرم در سانتي­متر مكعب محاسبه شد. بر اساس نتايج در بين كلاسه‌هاي چهارگانه پوسيدگي اختلاف معني‌داري به لحاظ دانسيته و ميزان ليگنين و سلولز وجود دارد. شاخص شكل زمين مهم­ترين عامل فيزيوگرافيك مؤثر بر نرخ پوسيدگي خشكه‌دارها بود. درصد ليگنين به شكل معني‌داري تحت تأثير فرم زمين قرار داشت. بر اين اساس توصيه مي‌شود نگهداري حجم مشخصي از وزن خشك در ساختار توده‌هاي جنگلي با در نظر گرفتن پويايي حجم خشكه‌دارها و نيز اثر پذيري نرخ پوسيدگي از ويژگي‌هاي رويشگاه به ويژه شرايط فيزيوگرافيك رويشگاه باشد.

Knowledge of the decay trend of dead trees and site factors affecting their functions, plays an important role in the development of conservation management plans in forestry projects. This research was conducted in Asalem beech forests in northern Iran to assess the impact of physiographic features of the site on the process of dead trees decay. A total of 90 sample cuts of dead beech stumps were randomly selected and studied. For each sample, species, diameter and decay classes were recorded. The effect of aspect Slope Index (ASI), Terrain Shape Index (TSI) and Landform Index (LI) on the physical properties of dead wood (density, weight, moisture content) and biochemical components of wood (lignin, cellulose and hemicellulose) on the process of decay were investigated. The mean decay rate of dead beech stumps calculated 0.061 and the mean of beech was 0.32 that varied between 0.05 and 0.62 grams per cubic meters. The results revealed decay process requires about 46 years and the four classes decay showed significant difference in terms of wood density, lignin and cellulose. Meanwhile, the LI was the most important physiographic factors influencing the decay rate of dead trees. The lignin content of the deadwoods was significantly influenced by the form of land. Accordingly, it can be concluded that maintenance certain volume of dead tree in the forest stand structure need to taking account into the dynamics of dead trees, as well as the effects of geomorphological characteristics of site, especially land form conditions .