انتخاب‌پذيري ذرات رسوب در اثر فرسايش شياري در خاك‌هاي با بافت مختلف

انتخاب‌پذيري ذرات رسوب طي فرايند انتقال، اطلاعات اساسي براي برآورد اثرات درون و برون عرصه‌اي فرسايش خاك و توزيع اندازه ذرات رسوب در اثر فرسايش شياري در اختيار مي‌گذارد. اطلاعات اندكي در مورد انتخاب‌پذيري ذرات در فرسايش شياري به‌ويژه در نوارهاي كشت ديم وجود دارد. براي اين منظور، انتخاب‌پذيري رسوب در سه بافت خاك شامل لوم، شن لومي و لوم رس شني تحت شيب 10 درصد با استفاده از باران شبيه‌سازي شده با شدت90 ميلي‌متر در ساعت به‌مدت 40 دقيقه بررسي شد. نمونه‌هاي خاك از الك 10 ميلي‌متر گذرانده، در فلومي به ابعاد m4 m ×4/0 ريخته شد. توزيع اندازه ذرات در رسوب تعيين و با خاك اصلي مقايسه شد و نسبت آن در رسوب به خاك اصلي به‌عنوان معياري براي انتخاب‌پذيري ذرات در فرسايش شياري بيان شد. بر اساس نتايج فراواني ذرات درشت (شن بسيار درشت و درشت) در رسوب در تمام خاك‌ها بيشتر بود و نسبت اين ذرات در رسوب به خاك اصلي بزرگ‌تر از يك بود كه نشان‌دهنده انتخاب‌پذيري بيشتر اين ذرات در فرسايش شياري بود. خاك لوم شني حساس‌ترين خاك به فرسايش شياري بود به‌طوري‌ كه بيشترين شدت دبي رواناب (0035/0 متر مربع بر ثانيه) و بار رسوب (1/0 كيلوگرم بر متر ثانيه) طي باران را توليد كرد. توزيع اندازه ذرات رسوب در اين خاك بسيار شبيه به خاك اصلي بود. به‌طوركلي اين پژوهش نشان داد كه پايداري خاكدانه مهم‌ترين ويژگي خاك از نظر فرسايش شياري و انتخاب‌پذيري رسوب در خاك‌هاي منطقه نيمه‌خشك است. با افزايش پايداري خاكدانه، نفوذپذيري خاك و در نتيجه تنش برشي جريان در شيارها كاهش مي‌يابد.