بررسي عوامل مديريتي و اقليمي مؤثر در خلاء عملكرد بين كشت مرسوم و آرماني زعفران در استانهاي خراسان رضوي و جنوبي

Assessing involved Managing Factors in Gap Yield between Traditional and Ideal Saffron Cultivating Systems in Razavi and South Khorasan Provinces

ميانگين توليد در كشت رايج زعفران در كشور 3/2 كيلوگرم كلاله خشك در هكتار مي باشد. بر اساس طرح كشت آرماني زعفران عملكرد كلاله خشك در سال اوج عملكرد معادل41 كيلوگرم در شهرستان فردوس، 38 كيلوگرم در شهرستان باخزر، 30 و 25 كيلوگرم در شهرستان تربت حيدريه در هكتار برداشت شده است. هدف از اين تحقيق بررسي عوامل مديريتي و اقليمي تأثيرگذار در بروز خلاء عملكرد بين زراعت مرسوم و آرماني زعفران در مناطق مختلف استان خراسان رضوي و جنوبي بود. براي اين منظور، ابتدا عمليات مديريتي كشت آرماني زعفران از طريق مصاحبه با كشاورزان نمونه و كارشناسان جهاد كشاورزي ثبت شد. عمليات مديريتي كشت مرسوم زعفران نيز از 247 مزرعه در مناطق مختلف استانهاي خراسان رضوي و جنوبي يادداشت شد. علاوه بر اين، از كليه مزارع مورد بررسي نمونه خاك تهيه گرديد. نتايج نشان داد كه ميانگين عملكرد كلاله زعفران براي شهرستانهاي مختلف استان خراسان رضوي و جنوبي در سالهاي 96-1390 بين 1/23 تا 6/67 كيلوگرم در هكتار متغير بود. همبستگي مثبت و معني داري بين ميزان بارندگي (b=0.002*) با عملكرد مشاهده شد، اما با افزايش ميانگين دما از عملكرد كاسته (b=-0.223**) شد. رابطه بين ميزان ماده آلي (b=2.42*)، نيتروژن (b=9.40*)، فسفر (b=0.093*) و درصد شن خاك (b=0.007*) با عملكرد كلاله مثبت بود، ولي با افزايش نسبت رس (b=-0.015*) از عملكرد كاسته شد. نتايج تأييد نمود كه به طور ميانگين خلاء بيش از 20 كيلوگرم در هكتار بين عملكرد كلاله خشك در شرايط كشت مرسوم و آرماني زعفران وجود دارد. استفاده از بنه ريز به جاي بنه با وزن بيش از 8 گرم براي كاشت، كشت كپه اي به جاي كشت دانه تسبيحي، تراكم پايين كاشت بنه، مصرف كم كود آلي، زمان نامناسب اولين آبياري در پاييز، تاريخ كاشت نامناسب بنه ها، عدم كنترل به موقع علف هرز و عدم محلول پاشي عناصر غذايي در نيمه دوم زمستان به ترتيب مهمترين عوامل مديريتي تأثيرگذار در خلاء بين عملكرد سيستم كشت مرسوم و آرماني مي باشد.

The average stigma yield of traditional saffron cultivating systems is 3.2 kg.ha-1 in Iran. Based on ideal cultivating systems, the stigma yield equivalent 41 kg.ha-1 in Ferdows region, 38 kg.ha-1 in Bakhazr region, 30 and 25 kg.ha-1 in Torbat Heydarieh region is recorded. The aim of the study was investigation of involved managing factors in gap yield of traditional and ideal saffron cultivating systems in Razavi and south Khorasan Provinces. Managing factors for ideal system were recorded with respect to comments provided in the questionnaires by experts viewpoints. Traditional managing factors were recorded from 239 saffron farms in various regions of Razavi and south Khorasan Provinces. In addition, soil samples were selected from all studied farms. The results showed that saffron yield average in Razavi and south Khorasan Provinces was varied between 1.23-6.67 kg.ha-1 during 2011-2017. A positive and significant correlation between precipitations with yield (b=0.002*) was observed. But, by increasing mean temperature in the studied areas, saffron yield decreased (b=-0.223**). The relationship between the amount of organic matter (b=2.42*), nitrogen (b=9.40*), phosphorus (b=0.093*) and soil sand content (b=0.007*) was positive with yield, but it decreased by increasing clay content (b=-0.015*). The results confirmed that there is an average stigma yield gap of more than 20 kg.ha-1 between traditional and ideal cultivation conditions. Using small corm instead of the corm weighing more than 8 g for planting, mass planting instead of row planting, low density planting of corm, low manure application, inappropriate first irrigation time in autumn, inappropriate corm sowing date, weed control at inappropriate time and no-foliar application in the second half of the winter were the most important involved parameters in gap yield of traditional and ideal systems.