پديد آورندگان :
عالي زاده امرايي، اشرف دانشگاه پيام نور - گروه كشاورزي، تهران , جوانمرد، عبداله دانشگاه مراغه - دانشكده كشاورزي - گروه مهندسي توليد و ژنتيك گياهي، مراغه , اسكندري، حمداله دانشگاه پيام نور - گروه كشاورزي، تهران
كليدواژه :
آبياري ريشه , حبوبات , كشت مخلوط , كيفيت بذر
چكيده فارسي :
مقدمه: حبوبات، گروهي از گياهان زراعي هستند كه از نظر تغذيه انسان و همچنين پايداري سامانه‌هاي زراعي و سودمندي اقتصادي نقش مهمي ايفا مي‌كنند. با توجه به تراكم مطلوب ماش (400 هزار بوته در هكتار) در كل كشور براي كشت ماش به بيش از 700 تن بذر گواهي شده نياز است. اين موضوع اهميت توليد بذر با كيفيت بالا در ماش را نشان مي‌دهد. كيفيت توليد بذر ممكن است تحت شرايط مختلف محيطي قرار بگيرد. از جمله اين شرايط، كاهش دسترسي گياهان به آب مي‌باشد. اين فرضيه كه توليد بذر مي‌تواند از كشت مخلوط منتفع شود در مطالعات قبلي مورد توجه قرار گرفته است. از آنجا كه اطلاعات كمي در مورد جوانه‌زني و وزن بذر ماش در مراحل مختلف پر شدن دانه در پاسخ به آبياري جزئي ريشه و كشت مخلوط وجود دارد، در پژوهش حاضر كوشش شده است تا ضمن بررسي اثر آبياري جزئي ريشه و كشت مخلوط بر برخي خصوصيات كيفي بذر ماش، بهترين زمان برداشت بذر براي توليد بذر با كيفيت بالا نيز مورد ارزيابي قرار گيرد.
مواد و روش‌ها: آزمايش به صورت فاكتوريل بر پايه طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا گرديد. عامل اول الگوي كاشت (شامل كشت خالص ماش، كشت مخلوط ماش با ذرت روي رديف‌هاي جداگانه و كشت مخلوط ماش با ذرت روي يك رديف)، عامل دوم روش آبياري (آبياري جزئي و كامل سامانه ريشه‌اي) و عامل سوم زمان برداشت بذر از پايه مادري (در 5 مرحله به فاصله هر پنج روز يك بار) بود. تيمار روش آبياري بعد از استقرار گياهچه‌ها اعمال گرديد. از 10 روز بعد از تشكيل بذر و به فاصله هر پنج روز يك بار، بوته‌ها از سطحي معادل يك متر مربع در هر كرت برداشت شدند و صفات وزن هزار دانه، درصد جوانه‌زني، طول ريشه‌چه، طول ساقه‌چه و وزن خشك گياهچه حاصل از بذرهاي برداشت شده تعيين شد.
يافته‌ها: نتايج نشان داد كه برهمكنش الگوي كاشت و زمان برداشت و الگوي كاشت و آبياري و زمان برداشت بر صفات مورد بررسي اثر معني‌داري نداشت ولي برهمكنش آبياري و زمان برداشت بر درصد جوانه‌زني، طول ريشه‌چه و وزن خشك گياهچه معني‌دار (P≤0.01) بود. در هر دو سيستم آبياري، با افزايش نمو و رسيدگي بذر، درصد جوانه‌زني نيز بيشتر شد. درصد جوانه‌زني بذر ماش با اعمال آبياري جزئي ريشه كاهش يافت. اثر آبياري جزئي ريشه بر درصد جوانه‌زني با افزايش رسيدگي بذر بيشتر بود. آبياري جزئي ريشه منجر به كاهش طول ريشه‌چه، وزن خشك گياهچه، وزن هزار دانه و طول ساقه‌چه گرديد. در هر دو سيستم آبياري (آبياري كامل و آبياري جزئي ريشه)، وزن خشك گياهچه حاصل از جوانه‌زني بذر ماش با افزايش نمو و رسيدگي بذر بيشتر شد.
نتيجه‌گيري: كشت مخلوط بر كيفيت بذر ماش اثر معني‌داري نداشت. با اين حال، آبياري محدود باعث كاهش كيفيت بذر ماش شد. براي برداشت بذر با كيفيت بالا در ماش، نياز است از تحميل تنش خشكي بر گياه جلوگيري شود. زمان رسيدن به حداكثر كيفيت بذر در ماش منطبق بر زمان پايان پر شدن دانه بود كه تأييدي بر فرضيه هارينگتون مي‌باشد.
چكيده لاتين :
Introduction: Pulses are a group of crops which are important in human nutrition and also sustainability
of agronomical systems and economic advantage. Regarding optimum planting density of mung beans (40
plant m-2), more than 700 tons of certified seeds of mung bean seeds are needed all over the country,
confirming the importance of the production of high quality seeds. Seed quality may be affected by different
environmental conditions such as water deficit. Since intercropping can alleviate the negative effects of
drought on crop growth, the hypothesis that crops can benefit from intercropping has been formulated in
previous studies. Since there is no sufficient information on germination performance and seed weight of
mung bean during seed growth and development in response to partial root zone irrigation and intercropping,
the current experiment was aimed to evaluate the effect of partial root zone irrigation and intercropping on
some quality traits of mung bean and to determine the best time of harvesting to produce high quality seeds
in mung bean.
Materials and Methods: The experiment was conducted as factorial (3× 2× 5) based on RCBD with
three replications. The first factor was planting pattern (including sole mung bean, inter-row maize-mung
bean intercropping and within-row maize-mung bean intercropping). The second factor was irrigation
method (partial root zone irrigation and conventional irrigation) and the third factor was harvest time (5-day
intervals in 5 stages). Germination percentage, 1000-grain weight, root length, shoot length and seedling dry
weight were determined for evaluation of seed quality.
Results: The results indicated that the interaction of cropping pattern× harvest time and cropping pattern×
irrigation× harvest time had no significant effect on traits. However, the interaction of irrigation× harvest
time on germination percentage, root length and seedling dry weight was significant (P≤0.01). With
increasing growth and maturation of seed, germination percentage increased in both irrigation methods.
Germination percentage of mung bean was reduced by partial root zone irrigation. The effect of partial root
zone irrigation on germination percentage was higher at the end of seed filling period. Partial root zone
irrigation resulted in the reduction of root length. The differences between conventional and partial root zone
irrigation for root length at different harvest times were 4, 9, 9, 18 and 15 percent, respectively. In both
irrigation methods (i.e., conventional and partial root zone irrigation) seedling dry weight increased with
increasing the seed growth and maturation. However, deficit of irrigation had negative effects on seedling dry
weight of mung bean. With reduced water availability, 1000-grain weight and shoot length were also
reduced. 1000-grain and shoot length of mung bean in conventional irrigation were 11 and 10 percent higher
than those of partial root zone irrigation, respectively.
Conclusion: Intercropping had no significant effect on seed quality of mung bean. However, deficit of
irrigation reduced its seed quality. For harvesting high quality seeds in mung bean, there is a need for plants
that experience no drought stress. That the time of reaching the maximum seed quality coincided with the
ending of the seed filling period confirms the Harington’s hypothesis.
