كليدواژه :
اسيد جيبرليك , اسيد سولفوريك , جوانه‌زني , سرمادهي , گون , نيترات پتاسيم
چكيده فارسي :
گون سفيد (Astraglus gossypinus Fisher.) از جمله گياهان با ارزش مولد صمغ كتيرا مي‌باشد كه اهميت زيادي در حفاظت خاك و اقتصاد كشور دارد. تكثير اين گياه از طريق بذر صورت مي‌گيرد؛ كه بذرهاي آن در شرايط طبيعي داراي خواب مي‌باشند. بنابراين، شناخت عوامل مؤثر بر خواب و ايجاد شرايط بهينه براي جوانه‌زني بذرهاي اين گياه براي كشت، اصلاح و احياء مراتع لازم مي‌باشد، اين مطالعه با هدف تعيين بهترين تيمار جهت شكستن خواب و بهبود صفات جوانه‌زني بذر گون سفيد تحت تأثير تيمارهاي مختلف شيميايي و فيزيكي اجرا گرديد.
مواد و روش‌ها: آزمايش به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح پايه كاملاً تصادفي با چهار تكرار در آزمايشگاه بانك ژن غلات و حبوبات دانشگاه ايلام در سال 1396، اجرا شد. فاكتورها شامل خراشدهي شيميايي در دو سطح (بدون خراشدهي و خراشدهي با استفاده از اسيد سولفوريك 98 درصد به مدت 10 دقيقه)، سرمادهي در سه سطح (بدون سرما، سرمادهي مرطوب در دماي چهار درجه سانتي‌گراد به مدت دو هفته و سرمادهي خشك در دماي 20- درجه سانتي‌گراد به مدت دو هفته)، پيش‌تيمار با محلول نيترات پتاسيم در دو سطح (صفر و محلول يك درصد نيترات پتاسيم) و با اسيد جيبرليك در دو سطح (صفر و 5 ميلي‌گرم در ليتر اسيد جيبرليك) بودند. شاخص‌هاي جوانه‌زني مانند درصد جوانه‌زني، سرعت جوانه‌زني، طول گياهچه و ريشه‌چه، شاخص بنيه بذر و وزن تر گياهچه مورد ارزيابي قرار گرفت.
يافته‌ها: ارزيابي اوليه شاخص‌هاي حياتي بذر مانند جوانه‌زني و رشد اوليه گياهچه نشان داد كه كاربرد همزمان تيمار خراشدهي بذر با اسيد سولفوريك و سرمادهي مرطوب بيشترين تأثير مثبت را بر شكست خواب بذر و افزايش درصد جوانه‌زني بذر دارند. بيشترين سرعت جوانه‌زني در تيمار سرمادهي مرطوب مشاهده شد كه 19/32 درصد در مقايسه با تيمار بدون سرمادهي، بيشتر بود. خراشدهي با اسيد سولفوريك متوسط زمان جوانه‌زني بذر را در تيمار سرمادهي مرطوب كاهش داد. خراشدهي با اسيد سولفوريك وزن تر گياهچه را به ميزان 25/55 درصد نسبت به تيمار بدون خراشدهي با اسيد افزايش داد. پيش‌تيمار با نيترات پتاسيم موجب افزايش وزن تر گياهچه گون سفيد در شرايط بدون سرمادهي، سرمادهي مرطوب و خشك به‌ترتيب به‌ميزان 66/52، 94/30 و 18/17 درصد شد. كاربرد نيترات پتاسيم باعث افزايش طول ريشه‌چه به‌ميزان 60/7 درصد در مقايسه با تيمار بدون پرايم گرديد. بيشترين طول ريشه‌چه (71/78 ميلي‌متر) در تيمار خراشدهي با اسيدسولفوريك توأم با سرمادهي مرطوب در دماي 4 درجه سانتي‌گراد به مدت دو هفته به‌دست آمد كه در مقايسه با تيمار شاهد حدود 77/30 درصد بيشتر بود. بيشترين طول گياهچه (88/84 ميلي‌متر) در تيمار خراشدهي با اسيد سولفوريك، سرمادهي مرطوب و پيش‌تيمار با نيترات پتاسيم و اسيد جيبرليك به‌دست آمد. بيشترين شاخص بنيه بذر (85/61) در تيمار خراشدهي با اسيد سولفوريك تحت تأثير سرمادهي مرطوب و با پيش‌تيمار با اسيد جيبرليك و نتيرات پتاسيم مشاهده گرديد.
نتيجه‌گيري: در مجموع مي‌توان نتيجه گرفت كه بذر گون سفيد داراي خواب از نوع فيزيكي و فيزيولوژيكي است و بهترين روش شكست خواب بذر و تحريك جوانه‌زني آن تيمار سرمادهي مرطوب به مدت دو هفته و خراشدهي با اسيد سولفوريك به مدت 10 دقيقه مي‌باشد.
چكيده لاتين :
Introduction: White Astragalus (Astragalus gossypinus Fisherr.) is one of the valuable plants for
producing gum, which is of critical importance in soil conservation and the economy of the country. This
plant is propagated by seed; its seeds are in the natural state of dormancy. Therefore, recognizing the factors
affecting dormancy and creating optimal conditions for seed germination of this plant is necessary for the
cultivation and reclamation of rangelands. This study was conducted with the aim of finding the best
treatment for breaking the dormancy and improving seed germination under various chemical and physical
treatments.
Materials and Methods: The experiment was carried out as a factorial based on a completely
randomized design with four replications at the gene bank of cereal and legume Lab of Ilam University,
2017. The factors included two levels of scarification chemical (with and without sulfuric acid (H2SO4) for
10 minutes), three levels of stratification (control, moist chilling at +4 °C and dry chilling -20 °C), potassium
nitrate in two levels (zero and 1% KNO3) and gibberellic acid in two levels (zero and 5 ppm GA3).
Germination indices including germination percentage, germination rate, seedling and radicle length,
seedling fresh weight and vigor index were measured.
Results: Initial assessment of vital indices in seed such as germination and primary growth showed that
the simultaneous application of scarification by sulfuric acid and moist chilling at +4 °C has the most impact
on removing dormancy and increasing germination percentage. The highest germination rate was observed in
moist chilling at +4 °C, which was 32.19 percent more than that of the control treatment. Scarification by
sulfuric acid reduced the mean germination time in moist chilling at +4 °C. Scarification by sulfuric acid
increased the fresh weight of the seedling by 55.25 percent, compared with the control. Pre-treatments with
potassium nitrate undre control conditions, moist chilling at +4 °C and dry chilling at -20 °C increased the
fresh weight of seedlings, at 52.66, 30.94 and 17.18 percent, respectively. Application of potassium nitrate
increased root length by about 60.7 percent, compared with control. The highest radicle length (78.71 mm)
was obtained when the seed was treated with sulphuric acid with wet chilling at 4 ° C for two weeks, which
was 30 percent higher than control. The highest seedling length (84.88 mm) was obtained in scarification
with sulfuric acid, wet chilling, and potassium nitrate and gibberellic acid. The highest seed vigor index
(61.85 %) was observed in the treatment of scarification with sulfuric acid under moist chilling, and pretreatments
of gibberellic acid and potassium nitrate.
Conclusions: In general, it can be concluded that seed dormancy of Astraglus gossypinus involves both
physical and physiological dormancy. The best treatment for removing the dormancy of this species seems to
be scarification with sulfuric acid for 10 minutes puls concentrated stratification in moist chilling at +4 °C for
two weeks.
