پديد آورندگان :
ملكي، كيوان دانشگاه تهران - گروه زراعت و اصلاح نباتات، تهران , سلطاني، الياس دانشگاه تهران - گروه زراعت و اصلاح نباتات، تهران , اله دادي، ايرج دانشگاه تهران - گروه زراعت و اصلاح نباتات، تهران , قرباني جاويد، مجيد دانشگاه تهران - گروه زراعت و اصلاح نباتات، تهران
كليدواژه :
سرعت جوانه‌زني , خفتگي , دماهاي كاردينال , مدل دندان‌مانند
چكيده فارسي :
خفتگي شرطي تحت عنوان حالتي پويا بين شرايط خفتگي و عدم خفتگي درنظر گرفته مي‌شود. بذرهاي داراي خفتگي شرطي بطور عمده در دامنه باريكتري از شرايط دمايي جوانه مي‌زنند. اين نوع از خفتگي معمولاً در بذرهاي داراي خفتگي فيزيولوژيكي نشان داده شده است؛ اما در برخي از بذرهاي تازه برداشت شده نيز خفتگي شرطي نشان داده شده است. هدف از اين تحقيق بررسي اين سوال بود كه آيا بذرهاي تازه برداشت شده كلزا فاقد خفتگي هستند يا داراي خفتگي شرطي مي‌باشند.
مواد و روش‌ها: اين آزمايش به‌صورت فاكتوريل بر پايه طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در 4 تكرار در آزمايشگاه تكنولوژي بذر پرديس ابوريحان دانشگاه تهران در سال 1397 انجام شد. در اين آزمايش ابتدا بذرهاي كلزا از 20 موقعيت جغرافيايي مختلف در دو استان گلستان و مازندران جمع‌آوري شدند. سپس اقدام به آزمون جوانه‌زني در دماهاي 5، 15، 20، 30 و 35 درجه سلسيوس شد و درصد و سرعت جوانه‌زني بذرها ثبت شد. به منظور رفع خفتگي بذر كلزا از دو تيمار مختلف اسيد جيبرليك و پس‌رسي استفاده شد. به منظور اعمال تيمار پس‌رسي، بذرها درون پاكت كاغذي در محيطي خشك و تاريك به مدت 6 ماه انبار شده و سپس مورد آزمون قرار گرفتند. جهت اعمال تيمار اسيد جيبرليك نيز، محلول 100 ميلي‌گرم در ليتر اسيد جيبرليك تهيه و به پتري‌ها اضافه شد و سپس درصد و سرعت جوانه‌زني ثبت گرديد.
يافته‌ها: نتايج نشان داد كه بذرهاي تازه برداشت شده كلزا داراي خفتگي شرطي اوليه بودند و در دامنه باريكي از شرايط دمايي جوانه‌زني داشتند. همچنين، دماهاي كاردينال براي بذرهاي تازه برداشت شده به‌ترتيب 45/4 و 8/27 درجه سلسيوس براي دماهاي پايه و سقف بود. پس از اعمال تيمارهاي اسيد جيبرليك و پس‌رسي بذرها در دامنه گسترده‌تري از دما جوانه‌زني كردند و دماهاي پايه و سقف به‌ترتيب به 74/1 و حدود 40 درجه سلسيوس رسيد. همچنين، درصد جوانه‌زني بذرهايي كه توسط اسيد جيبرليك و پس‌رسي تيمار شده بودند در دماهاي بالا و پايين افزايش يافت و اين افزايش در درصد جوانه‌زني در دماهاي بالا بيشتر از دماهاي پايين بود. همچنين تأثير تيمار اسيد جيبرليك در رفع خفتگي بيشتر از تيمار پس‌رسي بود و تيمار پس‌رسي تأثيري حدواسط بين جيبرليك و بذرهاي تازه برداشت شده داشت.
نتيجه‌گيري: بر اساس نتايج اين آزمايش اعمال تيمارهاي رفع خفتگي جيبرليك اسيد و پس‌رسي موجب رفع خفتگي شرطي اوليه كلزاي تازه برداشت شده و افزايش دامنه دمايي جوانه‌زني اين بذور در دماهاي بالا و پايين شد. در اين بين تيمار اسيد جيبرليك (غلظت 100 ميلي‌گرم در ليتر) بيشترين تأثير را بر رفع خفتگي و افزايش گستره دمايي داشت. در بين ارقام اين تغييرات در ظرفيت جوانه‌زني در دو رقم هايولا 50 و تراپر بيشتر بوده و رقم هايولا 401 كمترين تغييرات را داشت.
چكيده لاتين :
Introduction: Conditional dormancy (CD) is a dynamic state between dormancy (D) and nondormancy
(ND). Seeds at the conditional dormancy stage germinate over a narrower range of temporal conditions.
Conditional dormancy is usually observed in seeds with physiological dormancy. However, primary
conditional dormancy has also been seen in some freshly harvested seeds. The purpose of the present study
was to investigate whether freshly harvested oilseeds have non-dormancy or conditional dormancy.
Materials and Methods: A factorial experiment was conducted based on a completely randomized
design with four replications at Seed Technology Laboratory of Aburaihan Campus, University of Tehran,
Iran, in 2018. In this experiment, seeds of rapeseed were collected from 20 different locations in Golestan
and Mazandaran provinces. Following that, a germination test was carried out at different temperatures (5,
15, 20, 30, 35°C), and the germination percentage and seed germination rate were recorded. In order to break
seed dormancy, two treatments were used: gibberellic acid and after-ripening. For after-ripening treatment,
seeds were stored in a paper bag in a dry and dark environment for 6 months. For gibberellic acid treatment, a
solution of 100 parts per million (PPM) of gibberellic acid was prepared and added to the Petri dishes.
Subsequently, the percentage and rate of germination were recorded.
Results: The results showed that freshly harvested seeds had primary conditional dormancy and
germinated in a narrow range of temporal conditions. In addition, cardinal temperatures for freshly harvested
seeds were 4.45 and 27.8 for bases and ceilings, respectively. Following gibberellic acid and after-ripening
treatments, seeds germinated in a wider range of temperatures and base and ceiling temperatures reached
1.74 and about 40°C, respectively. Thus, germination percentage of seeds treated with gibberellic acid and
after-ripening increased at both high and low temperatures. However, the increase in germination percentage
was higher at high temperatures than low temperatures. In addition, the effect of gibberellic acid treatment
was more than that of after-ripening treatment on the release of dormancy, and after-ripening treatment had
an intermediate effect between the gibberellic acid and freshly harvested seeds.
Conclusion: Based on the results of this experiment, the application of gibberellic acid and after-ripening
treatments resulted in breaking the dormancy of freshly harvested seeds and increased germination
temperature range at high and low temperatures. Of the two treatments, gibberellic acid had the greatest
effect on breaking dormancy and increasing temperature range. Among the cultivars, these changes were
maximum in the germination capacity of Hyola 50 and Trapar cultivars and Trapar cultivar had minimum
changes.
