بررسي ابعاد تمايز رابطه ناظر با منظر مثمر و منظر زينتي در باغ‌هاي ايراني

Relationship between Spectator and Green Sceneries in Persian Gardens; Investigating the Differentiation Dimensions (Utilitarian and Pleasure Sceneries)

زمينه و هدف: مقاله حاضر با بررسي باغ‌هاي ايراني مختلف از ديدگاه رابطه ناظر و منظر سبز باغ در دو بخش منظر مثمر و منظر زينتي، سعي در پي يافتن تاثير نظام گياهي در كيفيت نظام بصري باغ و اهميت توجه توامان به دو مقوله زيبايي‌شناختي و كاركرد در طراحي باغ ايراني است. روش بررسي: روش تحقيق در مطالعه حاضر از نوع توصيفي - تحليلي و جمع‌آوري اطلاعات به شيوه مورد پژوهي، كتابخانه‌اي و مصاحبه، به همراه مطالعات ميداني بر روي 8 باغ تاريخي مي‌باشد. انجام مطالعات ميداني در شهريور ماه سال 1393 انجام گرفت كه مصاحبه با مديران و مشاوران با سابقه باغ‌ها و همچنين اخذ اطلاعات از باغبانان قديمي نيز به تكميل مطالعات ميداني كمك نمود. باغ‌هاي مورد مطالعه عبارتند از: باغ‌هاي اكبريه، رحيم‌آباد، اميرآباد، بهلگرد (باغ‌هاي تاريخي بيرجند)، باغ شاهزاده (ماهان)، باغ پهلوانپور (مهريز)، باغ دولت‌آباد (يزد) و باغ فين (كاشان). براي اين منظور باغ‌هاي فوق‌الذكر از نظر رابطه ناظر و منظر در دو بخش منظر مثمر و منظر زينتي مورد مطالعه و مقايسه قرار گرفت. يافته‌ها و نتايج: - در باغ‌هاي ايراني كيفيت رابطه ناظر با منظر مثمر متفاوت و متمايز از رابطه با منظر زينتي است. - دسترسي فيزيكي به منظر مثمر به عنوان بخش توليدي باغ‌ها مديريت شده بوده و نظام گياهي و نظام بصري به نحوي بوده است كه در باغ‌هاي حكومتي - تشريفاتي محدوديت‌هاي دسترسي عموم به بخش توليدي باغ ها اعمال گردد. - تغيير نظام گياهي باغ‌هاي تاريخي، در اثر تعويض گونه‌ها، خشكيدگي و يا حذف عناصر گياهي اصيل، مي‌تواند تاثيرات نامطلوبي بر كيفيت و تنوع رابطه ناظر و منظر گذاشته و تمايز اصيل ارتباط ناظر با صحنه‌هاي مثمر و زينتي را كم نمايد.

Introduction: Structurally speaking, beyond the productive and decorative functions of plants as the main elements of the garden, they have the significant role in shaping the relationship of viewer and the interior landscape of the garden. Material and Methods: This article under the comparative surveys will discuss the relationship of spectator and the interior sceneries of the historical gardens and the effect of plant order on the quality of visual system. The case gardens studies are: Akbariye, Amir Abad, Bahlgerd, Rahim Abad, Shahzadeh, Pahlavanpour, Dolat Abad, and Fin. Those gardens have been studied and compared based on the connection between onlooker and green appearance from the severally potential viewpoints. Furthermore, based on the separation of fruitful and ornamental greenery in Persian gardens, all of studies and comparison have been conducted in two main sections for each of the above mentioned landscape types. Result and discussion: In Persian gardens, the quality of connection of visitor to the productive sceneries and pleasure landscapes is different. The physical access of public visitors to the productive fields was managed, especially in ceremonial gardens The contemporary conversion (managed or unwanted) of the planting system has undesirable effects on the quality and variety of connection the spectator-scenery, and will decline the genuine differentiation of the connectedness of visitor to the edible and pleasure sceneries.