تبيين الگوي مكاني گونه ي بلوط ايراني (Quercus persica J.&.Sp) در ناحيه‌ي رويشي زاگرس با استفاده از آماره O-ring

Explanation of spatial pattern of Iranian oak species (Quercus persica J. & Sp.) in Zagros vegetative zone using O-ring statistic

سابقه و هدف: امروزه براي برنامه‌ريزي‌هاي مديريتي و مطالعات بوم‌شناختي اطلاع از نحوه پراكنش افراد جامعه از اهميت بالايي برخوردار است و بدون داشتن اطلاعات مكاني و الگوي پراكنش افراد در جوامع، اجراي هر برنامه‌اي با مشكل مواجه خواهد شد. الگوي مكاني درختان در يك قطعه نمونه از توده جنگلي تحليل مي‌شود كه از شكل و اندازه مشخصي برخوردار است و موقعيت مكاني درختان در آن ثبت شده‌ است، پراكنش مكاني درختان گونه بلوط ايراني نقش مهمي در پويايي بوم‌سازگان‌هاي جنگل‌هاي غرب كشور و مديريت بهينه آنها دارد. به طوركلي توزيع مكاني پديده‌ها به سه حالت تصادفي، منظم و خوشه‌اي است. جنگل داراي دو ساختار افقي و عمودي است كه منظور از ساختار افقي پراكنش سطحي درختان در عرصه جنگلي و ساختار عمودي پراكنش ارتفاعي درختان در توده جنگلي تعريف مي‌شود. يكي از خصوصيات مهم توده‌هاي جنگلي نحوه توزيع و پراكنش درختان به‌صورت افقي است. بلوط ايراني يكي از گونه‌هاي اصلي ساختار جنگل‌هاي زاگرس است. بنابراين شناخت الگوي پراكنش اين گونه مي‌تواند يكي از عوامل مهم در راستاي حفظ، احيا و توسعه جنگل‌هاي منطقه باشد. مواد و روش‌ها: در راستاي اين پژوهش مساحت 30 هكتار از جنگل‌هاي سامان عرفي اولادقباد در غرب استان لرستان واقع در شهرستان كوهدشت انتخاب شد. براي اجراي عمليات ميداني با تفكيك هر يك هكتار از سطح منطقه مورد پژوهش در قالب قطعه نمونه يك هكتاري به‌صورت تصادفي بر اساس آماربرداري كامل، قطربرابرسينه كليه درختان مورد اندازه‌گيري قرار گرفت. سپس با تعيين ايستگاه اوليه در سطح هر قطعه نمونه و اندازه‌گيري مختصات جغرافيايي آن با استفاده از دستگاه موقعيت‌ياب جغرافيايي، به-مراتب مختصات كليه پايه‌هاي مختلف گونه مورد مطالعه با اندازه‌گيري فاصله - آزيموت درختان بر مبناي محاسبه مثلثات دكارتي تعيين شد. سپس درختان اندازه‌گيري شده براساس قطر برابرسينه به سه كلاسه كم‌قطر، ميان‌قطر و قطور تقسيم شدند. بررسي الگوي مكاني درختان بلوط ايراني با تابع تك‌متغيره آماره اٌرينگ (O-ring) انجام شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد الگوي مكاني درختان به‌دليل ايجاد جست گروه و پاجوش و تراكم بيشتر گونه‌هاي شاخه‌زاد نسبت به گونه‌هاي دانه‌زاد در فواصل كوتاه از درخت پايه (معمولاً 20-25 متري) خوشه‌اي و سپس با بزرگ شدن مقياس در برخي جهت‌هاي جغرافيايي (جهت‌هاي شمال و شمال غرب) به دليل دخالت‌هاي انساني و حذف زادآوري‌ها با چراي دام يكنواخت است. نتيجه‌گيري: با توجه به اين‌كه در غالب منطقه مورد بررسي الگوي پراكنش از نوع خوشه‌اي است، بنابراين بايد طرح‌هاي مديريتي و دخالت‌هاي جنگل‌شناسي به‌گونه‌اي باشد كه الگوي پراكنش به سمت الگوي خوشه‌اي سوق داده شود. نتايج بدست آمده مي‌تواند در طراحي الگوهاي كاشت مفيد باشد.

Background and Objectives: The spatial distribution of Iranian oak trees plays an important role in the dynamics of the western forests ecosystems of the country and their optimal management. In general, the spatial distribution of phenomena is divided into three random, regular and clumped modes. The forest has two horizontal and vertical structures. The horizontal structure of the forest is surface distribution of trees in the forest area and the vertical structure is the height distribution of trees in the forest stand. One of the important characteristics of forest stands is the horizontal distribution of trees. Iranian oak is one of the main species of Zagros forests. Therefore, understanding the distribution pattern of this species can be one of the important factors in preserving, rehabilitating and developing forests of the region. Materials and Methods: In line with this research, the area of 30 hectares was selected from Olad-Ghobad forests in the west of Lorestan province, in Kohdasht city. To conduct field operations each hectare of the study area was selected as a 1 ha sample plot in which, based on the complete sampling, the diameter of each tree was measured. Then, by determining the initial station at the surface of each sample plot and measuring its geographical coordinate using the GPS, the coordinates of all oak trees were determined by measuring the azimuth and distance of the trees from the initial stations based on Cartesian trigonometric calculations. Then the measured trees were divided into three diameter classes of low, medium and high diameter. Investigation of spatial pattern of Iranian oak trees was done using one-variable function of O-ring statistic. Results: The results showed that the spatial pattern of the trees due to the creation of the coppice shoots and sprouts and also the higher density of coppice forests in comparison to high forests at short distances from the base tree (usually 20-25 m) is clumped, and then with the scale enlargement in some geographic directions (north and northwest directions) is regular due to the human interventions and the removal of regeneration by livestock grazing. Conclusion: Considering that in most of the studied area, the distribution pattern is cluster therefore management plans and forestry interventions should be oriented so that the pattern of distribution is driven towards the cluster pattern. The results can be useful in designing planting patterns.