ارزيابي كيفي و پهنه‌بندي فرسايش خاك با رويكرد شاخص خطر در حوضة كارستي الوند، استان كرمانشاه

Qualitative Assessment and Risk Zoning of Soil Erosion with a Risk Index Approach in Alvand Karstic Basin, Kermanshah Province

فرسايش خاك از تهديدكننده‌هاي اصلي منابع آب‌وخاك در جهان و ازجمله كشور خشك و نيمه‌خشك ايران است كه ارتباطي قوي به‌ويژه با نوع پوشش و كاربري زمين دارد. اين مسئله به‌خصوص در مناطق كارستي منجر به رخداد پديدة بيابان‌زايي سنگي و گرفتگي مجاري كارستي مي‌شود. در نوشتار پيش رو با استفاده از مدل شاخص ريسك فرسايش و استفاده از تصاوير ماهواره‌اي لندست تي. ‌ام. و ا. ال. آي. در بازة زماني 28 ساله، سطح حوضة كارستي رودخانة الوند در غرب استان كرمانشاه براي سه سال 1990، 2005 و 2018 به‌منظور ارزيابي كيفي و پهنه‌بندي فرسايش خاك با تاكيد بر نوع پوشش و كاربري زمين بررسي شده است. نتايج نشان مي‌دهد در بازة زماني 28 ساله، ميزان تراكم پوشش گياهي در سطح حوضة الوند از روند نزولي برخوردار بوده و از سال 1990 تا 2018 مساحت آن بيش از 30% كاهش يافته است. تعداد طبقات كاربري اراضي و ميزان مساحت آن‌ها در اين بازة زماني تغييرات قابل توجّهي داشته است. پهنة فرسايش بسياركم در هيچ‌كدام از نقشه‌هاي نهايي فرسايش خاك در سال‌هاي انتخابي در حوضه وجود نداشته است. پهنة فرسايش متوسّط در هر سه نقشة نهايي فرسايش خاك، بيشترين مساحت و پهنه‌هاي فرسايش زياد و كم، به‌ترتيب دومين و سومين پهنة فرسايشي وسيع در هر سه نقشة نهايي فرسايش خاك بوده‌اند. پهنة فرسايش بسيارزياد منطبق بر مناطق كارستي حوضه است. شيب و بارش زياد و خاك كم‌ضخامت، مهم‌ترين دلايل فرسايش زياد خاك در مناطق كارستي حوضه بوده است.

Soil erosion is one the main threats to water and soil resources in the world, as well as arid and semi-arid country of Iran. Soil erosion have a strong relationship with vegetation type and land use. Soil erosion especially in the karst areas led to phenomenon of Rock desertification and to block the channels of karst. The present paper aims at studying the karstic basin of Alvand River in the west of Kermanshah province for three years 1990، 2005 and 2018 by applying Erosion risk index model and satellite images Thematic Mapper (TM) and Operational Land Imager. The findings reveal that the vegetation of Arvand basin has had a decreasing rate in which 30% of the area has decreased from 1990 to 2018. The number of land use classes and their area during this time period have had significant changes. In the selected years, there was no very low erosion zone in any final maps of erosion in the basin. The medium erosion zone has the largest area in all three final maps of the soil erosion. The high and the low erosion zones have been the second and the third wide erosion zones in all the three final maps of the soil erosion, respectively. The very high erosion zone has been consistent with the karst area of the basin. Slope, heavy rainfall, and lowthickness soil have been the most important reasons for high soil erosion in the karst areas of the basin.