تحليل آماري – همديدي رخداد شديدترين بارش‌هاي غرب ايران

Statistical - Synoptic Analysis of the Extreme Precipitation in Western Iran

بارش ­هاي روزانة شديد زماني اتّفاق مي­افتد كه مقدار آن در مقايسه با ميانگين بلندمدّت از يك حدّ استانه فراتر رود و به رخداد فرين و مخاطره تبديل شود. بارش­هاي شديد يكي از ويژگي­هاي اقليم غرب ايران است. هدف از نوشتار پيش رو تحليل همديدي و آماري شديدترين بارش­هاي روزانة غرب ايران در طول دورة 1996 تا 2017 است. براي اين منظور روزهاي بارشي با بيشينة 70 ميلي­متر و بيشتر مشخّص و براساس فصل سال مرتّب شدند. درنهايت شديدترين رخداد بارش هر فصل در طول دوره براي انجام تحليل­ها انتخاب شدند. نتايج نشان مي­دهد كه هستة اصلي بارش­هاي شديد در دامنه­هاي غربي زاگرس همانند ايلام و مريوان واقع شده است. در فصل زمستان گسترش سامانة مديترانه­اي با بهره­گيري از رطوبت درياي سرخ عامل اصلي رخداد فرين بارشي بوده است. در فصل بهار استقرار چرخند مديترانه­اي بر روي درياي خزر و شمال غربي ايران بارش سنگين را سبب شده است. شديدترين فرين بارش در طول دوره در ماه اكتبر و فصل پاييز مشاهده شده كه به­دليل ادغام دو سامانة مديترانه­اي و سوداني در تراز دريا و استقرار ناوه بريده بر روي شرق مديترانه در تراز مياني جو شكل گرفته است. استقرار بسته­اي از هوا با دماي بالا بر روي خليج فارس و انتقال رطوبت از درياهاي گرم جنوب و درياي مديترانه سبب تقويت اين سامانه شده است. جريان جت در تراز مياني جو نيز در تقويت همگرايي بادها و الگوي كم‌فشار سطح زمين نقش مهمّي داشته است. زيرا جريان هواي مرطوبي كه از سطح زمين به تراز مياني جو صعود كرده با سرعت زيادي از روي منطقه خارج شده است؛ بنابراين جريان بادهاي گرم و مرطوب در مجاور سطح زمين با سرعت بيشتري به­سمت مركز كم­فشار جذب مي­شوند و با آزادشدن گرماي نهان، هوا به ترازهاي بالاتري از جو صعود مي­كند.

Heavy daily rainfall occurs when it exceeds the region's long-term average and becomes an extreme event or climate hazard. The aim of this study is to provide the synoptic and statistical analysis of the most intense daily precipitation in western Iran during a period from 1996 to 2017. To achieve this aim, Precipitation days with a maximum of 70 mm or more were specified and arranged according to the season. Finally, the most intense rainfall events of each season were selected for the analysis. Based on results, the main area of heavy rainfall is located on western slopes of Zagros, including Ilam and Marivan. In winter, the expansion of the Mediterranean system to the western Iran with accompaniment the Red Sea humidity has been recognized as an essential factor for heavy rainfall. In the spring, the formation of a Mediterranean cyclone on the Caspian Sea and the northwest of Iran has caused heavy rainfall. The most intense extreme rainfall of all times have been observed in october and autumn, due to the convergence of the Mediterranean and Sudanese systems and the establishment of a cut-off low over the eastern Mediterranean at the middle level of the atmosphere. The deployment of high-temperature air mass on the Persian Gulf and humidity advection from the southern seas and the Mediterranean have strengthened the system. The Jet stream in the atmosphere's mid-level played an important role in enhancing the convergence of winds and the low-pressure pattern of the Earth's surface. Because, the flow of warm air ascend from the Earth's surface toward the middle of the atmosphere has been out of the area rapidly. Therefore, hot and humid wind currents are absorbed more rapidly towards the low pressure center adjacent to the Earth's surface and with the release of latent heat, the air ascend to higher levels of the atmosphere.