بررسي تركيب‌پذيري عمومي و خصوصي و تجزيه ژنتيكي صفات مختلف گندم نان در دو شرايط بدون تنش و تنش خشكي

Investigation of General and Specific Combining Ability and Genetic Analysis of Different Traits of Bread Wheat under Non-Stress and Drought Stress Conditions

توليد ارقام جديد و سازگار به محيطهاي مختلف از اهداف مهم به‌نژادگران به‌شمار ميرود. تلاقي ارقام جديد و گزينش ژنوتيپ‌هاي برتر از نظر صفات مطلوب در بين نتاج آن‌ها همواره مورد استفاده به‌نژاد‌گران قرار گرفته است. 28 ژنوتيپ حاصل از تلاقي يك آزمايش دي‌آلل 7 × 7 يك‌طرفه شامل هفت والد (الوند، آنفارم9، چمران2، بك ­كراس‌روشن، قدس، افق و سرخ­دانه) و 21 دورگ حاصل از آن‌ها در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه بيرجند در دو شرايط بدون تنش و تنش خشكي مورد بررسي قرار گرفتند. تجزيه واريانس نشان داد كه بين ژنوتيپ‌ها در كليه صفات تفاوت معني‌دار وجود داشت. ميانگين مربعات GCA و SCA در شرايط بدون تنش و تنش در همه صفات معني‌دار بود، لذا جزء افزايشي و غيرافزايشي واريانس قابل ‌توارث در وراثت كليه صفات نقش داشت. والد بك‌كراس ‌روشن داراي تركيب‌پذيري بالا و والد افق داراي تركيب‌پذيري پاييني در اكثر صفات در هر دو شرايط بدون تنش و تنش بودند. در هر دو شرايط دورگ‌هاي بك‌كراس‌ روشن × چمران2، سرخ‌دانه × قدس و افق × آنفارم9 بالاترين دورگ‌ از لحاظ عملكرد و صفات وابسته بودند. تجزيه واريانس هيمن نشان داد كه جزء a (تنوع ژنتيكي افزايشي)، جزء b (تنوع ژنتيكي غالبيت)، جزء b1 (هتروزيس)، جزء b2 (هتروزيس خاص هر والد) و جزء b3 (انحراف غالبيت خاص هر تلاقي) در هر دو شرايط در تمامي صفات معني‌دار بود. تجزيه هيمن نتايج تجزيه گريفينگ را مورد تأييد قرار داد.

The production of new and compatible cultivars to different environments is one of the most important goals for the breeders. The crossing new cultivars and the selection of superior genotypes for desirable traits among their offspring is a method that has always been used by breeders. 28 genotypes obtained from the crossing of a 7 × 7 one-way diallel experiment consisting of seven parents (Alvand, Anfarm9, Chamran2, BC Roshan, Qods, Ofogh, local variety Sorkh-dane) and their 21 hybrids were investigated in a randomized complete block design with three replications in the research field of the Faculty of Agriculture of University of Birjand (Iran) under non-stress and drought stress conditions. The analysis of variance showed a significant difference among genotypes for all traits. Mean squares of GCA and SCA were significant for all traits under non-stress and stress conditions, so, there were additive and non-additive components of heritable variance in all traits. The BC Roshan parent had the high combining ability and Ofogh parent had the lowest combining ability in most traits in non-stress and stress conditions. In both conditions, BC-Roshan × Chamran2, Sorkh-dane × Qods and Ofogh × Anfarm9 hybrids had the highest yield and yield dependent traits. Hayman's variance analysis showed that component a (additive genetic diversity), component b (dominance genetic diversity), component b1 (heterosis), component b2 (heterosis specifically for each parent), and component b3 (specific dominance deviation per cross) were significant in both conditions in all traits.The Hayman's analysis confirmed the results of Griffing's analysis.