عنوان مقاله :
مقايسه كمي شاخصهاي تنوع زيستي و متغيرهاي محيطي مؤثر بر آن در جنگلهاي راش و ممرز (مطالعه موردي: بخش گرازبن جنگل خيرود)
عنوان به زبان ديگر :
Quantitative comparison of biodiversity indices and environmental variables affecting it in beech and hornbeam forests (Case study: Gorazbon district of Kheyroud forest)
پديد آورندگان :
بيات، محمود سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي - مؤسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور، تهران , حيدري مستعلي، سحر دانشگاه تهران - دانشكده منابع طبيعي , شكرچيان، ارسلان سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات استان كرمان
كليدواژه :
تنوع زيستي , حفاظت , راش , سيمپسون , شانون - وينر , ممرز
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: از گونه‌هاي مهم جنگلهاي هيركاني راش و گونه همراه آن يعني ممرز مي‌باشد. با توجه به اهميت اقتصادي و اكولوژيك اين گونه‌ها، ضروري است به منظور مديريت و حفاظت صحيح از اين جنگلها اطلاعات كافي در رابطه با ساختار و سطح تنوع درختي تيپ راش و ممرز و گونه‌هاي همراه آنها جمع‌آوري و در اختيار مديران جنگل قرار گيرد كه در اين پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته است. همچنين در اين مطالعه، براي نخستين بار در منطقه مورد بررسي، تحليل همبستگي و تحليل رگرسيون بين شاخص هاي تنوع زيستي و متغيرهاي مستقل محيطي انجام شد كه از گامهاي اساسي در برنامه ريزي و مديريت جنگل است.
مواد و روشها: به اين منظور شاخصهاي تنوع زيستي (شاخص شانون وينر و سيمپسون) در رويشگاه راش و ممرز و در سطح قطعات نمونه ثابت ده آري به صورت جداگانه اندازه‌گيري و مقايسه شد. همچنين، همبستگي و تحليل رگرسيون اين شاخص ها با 16 فاكتور اكوفيزيوگرافيكي كه نماينده شرايط زيست‌محيطي منطقه مي‌باشند شامل نوردهي فصلي، ميانگين درجه حرارت هوا، ارتفاع بالا از نزديكترين نقطه زهكشي‌شده، شاخس خيسي توپوگرافي، رطوبت نسبي، سرعت باد و سطوح انعكاسي و تشعشي به دست آمد كه در بين آنها تنها چهار فاكتور داراي همبستگي معني‌دار با شاخص هاي تنوع زيستي بود كه شامل دماي هواي نزديك سطح زمين، شاخس خيسي توپوگرافي، سرعت باد و مجموع انرژي تابشي خورشيدي در هر رويشگاه مي‌باشد. همچنين آزمون t جهت بررسي معني داري اختلاف شاخصهاي تنوع زيستي بين دو رويشگاه انجام شد.
يافته ها: نتايج نشان داد در رويشگاه ممرز هر دو شاخص تنوع زيستي بالاتر از رويشگاه راش بوده است. با بررسي ضريب همبستگي متغيرهاي محيطي ذكر شده با شاخص تنوع شانون در هر رويشگاه مشخص شد كه ضرائب همبستگي متغيرها با شاخص تنوع در رويشگاه ممرز بالاتر از راش بود، به جز ضريب همبستگي مربوط به متغير مجموع انرژي تابشي كه در رويشگاه راش بالاتر و داراي شيب منفي بود كه نشان‌دهنده سرشت سايه‌دوستي گونه راش در مقايسه با ممرز مي‌باشد. همچنين نتيجه آزمون t تست نشان داد كه در مورد شاخص تنوع شانون بين دو رويشگاه اختلاف معني داري وجود دارد.
نتيجه‌گيري: به طور كلي، شاخصهاي تنوع زيستي داراي توانايي زيادي در تشريح وضعيت جنگل داشته و از مزاياي اين شاخص‌ها صحت بالا، ارزان بودن و انعطاف‌پذيري دانست. نتايج اين پژوهش نشان دهنده بالاتر بودن شاخصهاي تنوع زيستي در رويشگاه ممرز نسبت به راش بود كه مي‌تواند به دلايل مختلفي باشد. در حقيقت، تعيين شاخصهاي تنوع زيستي در جوامع جنگلي در گام اول و سپس، بررسي و تعيين عوامل محيطي اثرگذار بر تنوع زيستي گونه‌هاي درختي، همچنين مقايسه جوامع و رويشگاه‌هاي جنگلي مهم، از منظر اين عوامل، به‌منظور اعمال مديريت مناسب جنگل، مهم و ضروري مي باشد.
چكيده لاتين :
Background and Objectives: Beech and hornbeam are important species In Hyrcanian forests. Due
to the economic and ecological importance of these species it is of importance for forest managers to
have sufficient information about the structure and the tree diversity level of beech and hornbeam
stands and their associated species which will be used to manage and protect these forests. Also in
this study, for the first time in the study area, correlation analysis and regression analysis between
biodiversity indices and independent environmental variables were performed which are essential
steps in forest planning and management.
Materials and Methods: For this purpose, the indices of biodiversity (Shannon-Weiner and Simpson
Index) were measured separately in each sample plot and then were compared with each other. In
addition, the correlation and regression of these indices with 16 eco-physiographic factors including
seasonal light, mean air temperature, high altitude from the nearest drained point, topographic shafts,
relative humidity, wind speed, reflection and radiation levels representing the environmental conditions
of the region were obtained. Among them, only four factors had a significant correlation with
biodiversity indices. These factors are air temperature near the earth surface, topographic wetness
index, wind speed, and total solar radiation energy in each habitat. Also t-test was performed to
investigate the significant differences between biodiversity indices of the two habitats.
Results: The results showed that both biodiversity indices were higher in hornbeam habitat than beech
habitat. The correlation coefficient of the mentioned environmental variables with the Shannon diversity
index in each habitat indicated that the correlation coefficients of the variables with the biodiversity index
in the hornbeam habitat were higher than the beech except for the correlation coefficient related to the
total solar energy variation in the beech habitat which was higher, with a negative slope indicating the
shade-demanding nature of beech species compared to hornbeam. Also t-test showed that there is a
significant difference between the two habitats in terms of Shannon-Weiner index.
Conclusion: Totally biodiversity indices have high ability in description of forest status. The
advantages of these indices are high accuracy, inexpensiveness and flexibility. The results of this
study showed that biodiversity indices were higher in hornbeam than in beech, which can be due to
various reasons. In fact, determining biodiversity indices in forest communities firstly and then,
examining and determining the environmental factors affecting the biodiversity of tree species, as
well as comparing important forest habitats and communities from the perspective of these factors is
of importance for proper management.
عنوان نشريه :
پژوهش هاي علوم و فناوري چوب و جنگل
