شيمي تورمالين در پگماتيت‌هاي ملاير- بروجرد- نظام‌آباد (شازند)، (پهنه سنندج- سيرجان)

(Tourmaline chemistry in Malayer-Boroujerd-Shazand, (Sanandaj-Sirjan Zone

منطقه ملاير-بروجرد-نظام ­آباد (به طول حدود 70 كيلومتر) در بخشي از پهنه سنندج- سيرجان با راستاي شمال غربي-جنوب­ شرقي واقع شده و بيشتر متشكل از هورنفلس، شيست، فيليت، ميگماتيت، گرانيت و گرانوديوريت است كه در برگيرنده دايك­ هاي پگماتيتي و آپليتي متعددي است. در اين ميان، واحدهاي هورنفلس شيست و گرانوديوريت ميزبان پگماتيت­ هاي شامل كوارتز، فلدسپار، موسكويت و تورمالين هستند. تركيب تورمالين­ از نوع شورليت-فوئيتيت با تمايلي به سمت دراويت در تورمالين ­هاي شازند بوده كه نشان دهنده خاستگاه ماگمايي و گرمابي هستند و در گروه قليايي و با فضاي خالي قرار مي­گيرند. اين تورمالين­ ها در نمودار FeO/FeO+MgO نسبت به MgO در دو دسته تورمالين­هاي بالاي 0/8 و كمتر از 0/8 قرار مي­گيرند كه اين ماگمايي-گرمابي بودن تورمالين­ ها را تاييد مي­كند. شواهد ماگمايي بودن شامل تركيب غالب شورليت در تورمالين­ ها، افزايش آلومينيوم در جايگاه هشت ­وجهي و قرار گرفتن بيشتر نمونه­ ها در بين دو بردار مربوط به تورمالين­ هاي ناقص از نظر قليايي و پروتون­زدايي هستند. وجود تورمالين­هاي با منطقه­ بندي، رگه ­اي بودن پگماتيت­ ها، افزايش مقدار منيزيم در برخي از نمونه­ ها و تمايل به قرارگيري در گستره خارجي و دور از بردارهاي مربوط به تورمالين­ هاي ناقص از نظر قليايي و پروتون­زدايي شواهد گرمابي بودن تورمالين هستند.

The Malayer-Boroujerd-Shazand district (approximately 70 km long) is located in the Sanandaj-Sirjan zone with NW-SE trending, and consist mainly of hornfels, schist, phyllite, migmatite, granite and granodiorite which contain numerous pegmatite and aplitic dykes. Among these rocks, granodiorite, hornfels and schist are main host rocks for quartz, feldspar, muscovite and tourmaline bearing pegmatites. The tourmaline composition is schorlite- foitite type with tendency to dravite in Shazand tourmaline which show magmatic-hydrothermal origin, and located in alkali and site-vacancies. These tourmalines in the Fe/ (Fe + Mg) vs MgO diagram are located above and below 0.8 which proved tourmalines are magmatic and hydrothermal. Magmatic evidences are dominantly schorlite tourmaline composition, increase in octahedral Al content, higher Fe content than Mg and presence of more sample between alkali-deficient and proton-deficient tourmaline vectors. Presence of zoning in tourmaline, vein form pegmatite, increase of Mg in some samples and being away from alkali-deficient and proton-deficient tourmaline vectors are evidences for hydrothermal origin of tourmaline.