كليدواژه :
منگنز , اسپسارتيت , رودونيت , كانه زايي , توكلان , كردستان
چكيده فارسي :
در استان كردستان كانه زايي منگنز در چند نقطه از جمله شاهيني در جنوب غرب سنندج، سياناو درغرب مريوان، توكلان در غرب ديواندره و گلچيدر درشرق مريوان، صورت گرفته اما كانسار توكلان داراي ويژگيهايي است كه با اصول معمول سنگ شناسي قابل تفسير نيست. اين كانسار در دورترين نقطه شمالغربي پهنه ي سنندج- سيرجان و در زمين هاي پالئوزوئيك قرار دارد. كانسنگ معدن توكلان از سيليكات هاي دماي بالا مانند اسپسارتيت و رودونيت گاهي همراه با تفروئيت تشكيل شده است كه تبلور آنها اغلب در دماهاي بالا و بدون حضورآب انجام ميگيرد، درحالي كه كانسنگ هاي معدن توكلان به صورت عدسي هاي گسسته و دور از هم درون شيل، ماسه سنگ، توفهاي آتشفشاني و راديولاريت قرار دارند كه دگرگوني گرمايي نشده اند و آثاري از توده ي نفوذي نيز در منطقه ديده نميشود. ترتيب تبلور كاني ها در كانسنگ شامل اسپسارتيت و رودونيت، بمانتيت، سيليكاتهاي آبدارمنگنز، رودوكروزيت و اكسيدهاي منگنز است. سيليكاتهاي آبدارمنگنز نيز شامل اوريانتيت، كاريوپيليت، زوسمانيت و اكسيدهاي منگنز پيرولوزيت و رانسيهئيت هستند. باطله از كوارتز (اغلب به صورت ژاسب)، كمي مگنتيت و آنتيگوريت تشكيل شده است. كربنات و اكسيدهاي منگنز فرآوردههاي ثانوي و نتيجه ي دگرساني سيليكات هاي منگنز هستند. پيمايش هاي صحرايي، بررسي هاي آزمايشگاهي و مقايسه معدن منگنز توكلان با كانيزايي منگنز در ساير نقاط جهان يك فرايند دومرحلهاي را براي تشكيل همبرهاي دماي بالاي منگنز در معدن توكلان پيشنهاد ميكند: بدين ترتيب كه در مرحله ي نخست، اكسيدهاي منگنز به صورت رسوبي در لايه هاي آتشفشاني-رسوبي منطقه تشكيل شده و درمرحله ي دوم، پس از يك دوره كوهزايي، فعاليت هاي دگرگوني و ژرف تودهاي، سيالهاي دماي بالاي آزادشده از توده هاي آذرين عميق اكسيدهاي منگنز رسوبي را در خود حل كرده، در افقهاي بالاتر به صورت سيليكات هاي دماي بالا بجا گذاشته اند. دگرساني سيليكات هاي دماي بالا و توليد كربنات و اكسيدهاي منگنز در پايان اين مرحله صورت گرفته است كه سيال ها به سردي گراييده اند.
چكيده لاتين :
In the Kurdistan Province (west of Iran), manganese mineralization has occurred in several locations including Shahini (south west of Sanandaj), Sianaw (west of Mariwan), Tawakalan (west of Diwandareh) and Golchidar (east of Marivan), but Tawakalan mineralization has characteristics which cannot be interpreted by Petrological principles. This mineralization is located at the end of northwest of Sanandaj-Sirjan zone and is located in Paleozoic formations. In this mine, ore deposits is a paragenesis of high temperature silicates like spessartite and rhodonite sometimes accompanied by tephroite that usually crystalize at high temperature and occur in absence of water; while ore deposits of Tawakalan appear as lens-shaped segments, intercalated within the shale, sandstone, volcanic tufts and radiolarites untouched by temperature and where no intrusive bodies are seen in the region. The order of crystallization of these minerals in ore deposits is: 1- spessartite and rhodonite, 2- bementite, 3- Hydreous silicates of manganese, 4- rhodochrosite, 5- manganese oxides. hydreous silicates of manganese include orientite, caryopilite, zussmanite, and manganese oxides is pyrolusite and Rancieite. Gangue is composed of quartz (mostly in form of Jaspe), minor amount of magnetite and antigorite. The carbonate and manganese oxides are secondary products of metasomatism of manganese silicates. Field studies, laboratory experiments and comparison of manganese of the Tawakalan mine with other locations in the world, suggest a two phase formation process of high temperature paragenesis as follows: in the first phase, the sedimentary manganese oxides are formed in the volcano-sedimentary layers and in the second phase, after a period of orogenese, metamorphism and plutonism, high temperature fluids released from solidification of profound plutonic body dissolve manganese oxides of the first phase and cause recrystallization of manganese in shallow levels as high temperature silicates. Metasomatism of silicates and production of carbonate and Mn oxides occur at the end of the second phase when the fluids cool down.
