پديد آورندگان :
افشاري، علي دانشگاه زنجان - دانشكده كشاورزي - گروه علوم خاك، زنجان , مروج، كامران دانشگاه زنجان - دانشكده كشاورزي - گروه علوم خاك، زنجان , علمداري، پريسا دانشگاه زنجان - دانشكده كشاورزي - گروه علوم خاك، زنجان
چكيده فارسي :
زمينه و هدف: اين تحقيق بهمنظور ارزيابي ويژگي هاي فيزيكي و شيميايي و توزيع عناصر سنگين در خاك هاي با مواد مادري متفاوت در بخش مركزي استان زنجان انجام گرفت.
روش بررسي: در اين پژوهش 15 خاكرخ تحول يافته بر روي سنگ هاي گرانيت، بازالت، آندزيت، پورفيريت، توف هاي آتشفشاني، سنگ آهك، كنگلومرا-شيل، شيل، فيليت، ماسه سنگ، دولوميت و رسوبات آبرفتي حفر شد. سپس خاك رخ ها با توجه به دستورالعمل اداره حفاظت خاك وزارت كشاورزي آمريكا تشريح گرديدند و افق هاي مشخصه و رده بندي آنها تا سطح گروه بزرگ، مطابق با استانداردهاي رده بندي آمريكايي (2014) تعيين شد. خاك ها در سه رده ماليسول، اينسپتيسول و انتيسول طبقه بندي شدند. از تمامي افق هاي ژنتيكي خاك رخ ها و سنگ بستر آنها (به غير از مواد آبرفتي) نمونه برداري صورت گرفت. كليه تجزيه هاي مربوط به خصوصيات فيزيكوشيميايي و عناصر سنگين با روش هاي متداول آزمايشگاهي انجام شد.
يافته ها: در خاك هاي آهكي مقدار آهك (49/3%) و اسيديته (8/0)، در خاك هاي آندزيتي مقدار ماده آلي (1/6%)، در خاك هاي پورفيريتي، ظرفيت تبادل كاتيوني (cmol(+)kg soil-1) بيست و شش ، در خاك هاي با مواد مادريِ توف، مقدار رس (24/4%) و در خاك هاي دولوميتي، مقدار سيلت (61/9%) مشاهده شد كه حداكثر مقدار را داشتند. مقدار متوسط نيكل، سرب و كادميم در خاك هاي دولوميتي (به ترتيب 56/0، 74/1 و 0/23 ميليگرم بر كيلوگرم خاك)، كروم و آهن در خاك هاي حاصل از شيل (به ترتيب 41/3، 34800 و 27/5 ميليگرم بر كيلوگرم خاك)، مس در خاك هاي پورفيريتي و روي و كبالت در خاك هاي بازالتي (به ترتيب 47/2، 130/3 و 28/3 ميليگرم بر كيلوگرم خاك) بيشترين مقدار را نشان داد.
بحث و نتيجه گيري: الگوريتم تحليل خوشه اي، افق هاي ژنتيكي A و B را در سه گروه طبقه بندي كرد: گروه اول خاك هاي حاصل از تركيب كنگلومرا - شيل، شيل و سنگ آهك است. گروه دوم خاك هاي پورفيريتي، بازالتي، آندزيتي و گرانيتي مي باشد و گروه سوم خاك هاي حاصل از توف، فيليت و آبرفتي است. نتايج با اضافه كردن افق هاي مواد مادري (C و Cr) تغيير نكرد. لذا محتوي عناصر اصلي مذكور در افق هاي خاك ساز تا حد بسيار زيادي تحت كنترل عامل وراثت مي باشد.
چكيده لاتين :
Background and Objective: This research aimed to evaluate the physical and chemical properties and distribution of heavy metals in soils with different parent materials in the central part of Zanjan province.
Method: In this study, 15 developed soil profiles were excavated on Granite, Basalt, Andesite, Porphyrite, Volcanic tuff Limeston, Conglomerates, Shale, Phyllites, Sandstone, Dolomite and Alluvium parent materials. Then, Pedons were described according to the USDA Soil Conservation Services instruction and diagnostic horizons and their classification were conducted up to the great group category, in accordance with soil taxonomy (2014). Soils were classified in Mollisols, Inceptisols and Entisols orders. All of the genetic horizons of pedons and their bedrock (apart from alluvial deposits) were sampled. Also, whole of the laboratory analysis related to the physicaochemical properties of heavy elements was conducted by conventional and standard methods.
Findings: The amount of CaCO3 (49.3%) and pH (0.8) in Calcareous soil, organic matter (1.6%), cation exchange capacity (26 cmol(+)kg soil-1), clay (24.4%) and silt (61.9%) was maximized in soils with Andesite, Porphyrite, Tuff and Dolomite parent materials, respectively. The average of nickel, lead and cadmium were the highest value (56, 74.1 and 0.23 mg/kg soil, respectively) in dolomite parent materials soils. Chromium and iron showed the highest value (41.3, 34800, 27.5 mg/kg soil, respectively) in soils formed from Shale parent materials. Copper also indicated the highest value (47.2, 130.3 and 28.3 mg/kg soil, respectively) in Porphyrite parent materials soil. Finally, zinc and cobalt were the highest value (47.2, 130.3 and 28.3 mg/kg soil, respectively) in basaltic parent material soils.
Discussion and Conclusion: Cluster analysis algorithm was classified the pedogenic A and B soil horizons in three groups: the first group consists of soils formed from Conglomerate-Shale, Shale and Limestone parent materials. Second group includes Porphyrite, Basalt, and Andesite parent materials soils and the third group consists of soils formed from Tuff, Phyllites, and Alluvium parent materials. The results did not change by adding the parent material horizon (C and Cr). So, the amount of major elements in pedogenic soil horizons is largely controlled by soil heredity.
