بررسي كارايي دماي تاج پوشش و محتواي نسبي آب در غربال ژنوتيپ هاي گندم براي تحمل گرما

The efficiency of canopy temperature and relative water content in screening of wheat genotypes for heat tolerance

تنش گرماي انتهاي فصل يكي از مهمترين عوامل محيطي موثر بر توليد گندم در ايران و جهان است. به منظور مطالعه قابليت دماي تاج پوشش و محتواي نسبي آب در غربال تحمل گرما، 10 ژنوتيپ گندم در سه آزمايش جداگانه در دو سال زراعي(94-1393 و 95-1394) در دو شرايط بدون تنش و تنش گرما در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در ايستگاه هاي تحقيقاتي گنبد و اترك كشت شدند و تنش گرما با سه روش كاشت ناخيري، نصب پوشش پلاستيكي و گرماي طبيعي مزرعه اعمال گرديد. دماي تاج پوشش، محتواي نسبي آب و عملكرد دانه ژنوتيپ ها اندازه گيري شدند. كليه ژنوتيپ‌ها كاهش عملكرد دانه معني‌داري را تحت تنش گرما نشان دادند. بر اساس عملكرد در شريط تنش، درصد افت عملكرد در اثر تنش و شاخص حساسيت فيشر و مورر ژنوتيپ هاي كاز، شيرودي و N-92-7 متحمل و بم، وريناك و كريم حساس به تنش گرما بودند. اگر چه هر دو صفت دماي تاج پوشش و محتواي نسبي آب همبستگي معني داري با عملكرد تحت تنش گرما داشتند، دماي تاج پوشش به طور معني داري بين گروه ژنوتيپ هاي متحمل و حساس متفاوت بود كه بيانگركارايي بالاتر اين صفت در غربالگري ژنوتيپ هاي متحمل به گرماست.

Terminal heat stress is one of the most important environmental factors threatening wheat production in Iran and all across the world. In order to study the effectiveness of canopy temperature and Relative water content in screening wheat lines for heat tolerant, ten wheat genotypes were evaluated in three separate randomized complete block design experiments in two years (2015-16 and 2016-17) under non- stress and heat stress conditions at Gonbad and Atrak research stations. Heat stress was applied through three methods including late sowing, plastic greenhouse and field temperature. Canopy temperature, relative water content and grain yield of genotypes were measured. All genotypes showed significant reductions in grain yield under heat stress. Based on grain yield under stress and non-stress conditions, yield loss percentage and Fisher and Maurer susceptibility index, Kauz, Shiroudi and N-92-7 were shown to be tolerant, while Bam and Verinak susceptible to heat stress. Although both canopy temperature and relative water content had a significant correlation with grain yield under heat stress, canopy temperature was significantly different between tolerant and sensitive genotypes, indicating its higher efficiency in screening for heat tolerance.