اثر تاريخ‌هاي كاشت پاييزه و تنش رطوبتي انتهاي فصل بر عملكرد و اجزاي عملكرد عدس (Lens culinaris Medik.) در شرايط اقليمي سراوان

Effects of fall sowing dates and end of season drought stress on yield and yield components of lentil (Lens culinaris Medik.) in Saravan climate conditions

به‌منظور بررسي اثر تاريخ كاشت هاي پاييزه و تنش رطوبتي انتهاي فصل بر عملكرد و اجزاي عملكرد عدس، آزمايشي به­ صورت فاكتوريل و در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار، در مزرعه دانشكده كشاورزي مجتمع آموزش عالي سراوان، در سال زراعي 95-94 اجرا شد. فاكتورها شامل تاريخ‌هاي كاشت 15 و 30 آبان و 15 آذر و تيمارهاي تنش خشكي در سه سطح شاهد (آبياري كامل)، تنش خشكي در مرحله گلدهي و تنش خشكي در مرحله غلاف‌دهي بودند. ژنوتيپ مورد استفاده، توده محلي سيستان بود.‌ نتايج آزمايش نشان داد كه سطوح مختلف تاريخ كاشت و تنش خشكي، تأثير معني‌داري بر تعداد دانه و تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه، عملكرد دانه، عملكرد زيست‌توده و شاخص برداشت داشتند. اثر متقابل تاريخ كاشت و تنش خشكي در تمامي صفات مورد مطالعه معني‌دار بود. تيمار آبياري كامل و تاريخ كاشت 15 آبان، باعث افزايش كليه صفات شد. همچنين تنش خشكي در مرحله گلدهي به همراه تأخير در كاشت، باعث كاهش معني‌دار صفات مورد مطالعه شد. به علت برخورد با دماهاي بالا، از تاريخ كاشت 15 آذر، هيچ عملكردي به‌دست نيامد. بيشترين همبستگي عملكرد دانه با شاخص برداشت ‌(**‌r=0/89) و عملكرد زيست‌توده (**0/75=‌r) و تعداد غلاف در بوته (**0/76‌=r) مشاهده شد. نتايج اين مطالعه نشان داد كه استفاده از تاريخ كاشت زودتر (15 آبان) و جلوگيري از تنش خشكي در مراحل بحراني گلدهي و غلاف‌دهي، عامل مهمي در افزايش عملكرد عدس در شرايط آب و هوايي سراوان مي‌باشد.

To study the effects of sowing date and end of season drought stress on yield and yield components of lentil, a field experiment was conducted as factorial based on a randomized complete block design with four replications in the Agricultural Research Station, Higher Educational Complex of Saravan during the growing season of 2015-2016. Experimental treatments were sowing date at three levels: November 5 and 20, and December 5, and drought stress at three levels: control (full irrigation), drought stress at flowering stage, and drought stress at podding stage. The cultivated genotype was the local mass of Sistan. Results showed that drought stress and sowing date levels had significant effects on seeds and pod per plant, 100- seed weight, grain and biological yield and harvest index. Interaction effect of drought stress and sowing date was significant on all studied traits. Full irrigation and November 5 sowing date increased all the studied traits. Moreover, drought stress during the flowering stage with delay in sowing date significantly decreased all studied traits. Due to high temperature, no yield was produced on December 5 sowing date. The most correlation was observed between seed yield and harvest index (r= 0.89**), biological yield (r= 0.75**) and number of pods per plant (r= 0.76**). It was concluded that early sowing date (November5) and preventing drought stress during the critical stages of flowering and podding was important factors in increasing the yield of lentil in Saravan weather conditions.