بررسي پارامترهاي ژنتيكي و روابط بين صفات زراعي و فيزيولوژيكي برخي ژنوتيپ‌هاي نخود كابلي تحت تنش خشكي

تنش خشكي بزرگ‌ترين عامل محدودكنندۀ رشد و عملكرد نخود در كشور است. به‌منظور برآورد تنوع ژنتيكي، وراثت‌پذيري و تعيين روابط بين صفات زراعي، مورفولوژيك و فيزيولوژيك، 64ژنوتيپ نخود كابلي در قالب دو طرح لاتيس ساده (8×8) در شرايط خشكي آخر فصل و آبياري با دو تكرار در سال زراعي1395-1394 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه شهيد باهنر كرمان مورد بررسي قرار گرفتند. تنش خشكي در مرحله50درصد گل‌دهي اعمال شد. صفات عملكرد، اجزاي عملكرد، دوره پُرشدن دانه، سرعت پُرشدن دانه، شاخص اسپد، فتوسنتز خالص و هدايت روزنه­اي اندازه‌گيري شدند. در شرايط نرمال صفت دوره پُرشدن دانه و تعداد برگچه‌ها با مقادير 07/11 و 13/9درصد بيشترين ضريب تنوع ژنتيكي را به خود اختصاص دادند. در شرايط تنش صفات فتوسنتز خالص و هدايت روزنه­اي داراي بيشترين ضريب تغييرات ژنتيكي (به‌ترتيب 14/33 و 76/31) بودند. تجزيه عليت در هر دو محيط نرمال و تنش نشان داد كه سرعت پُرشدن دانه بيشترين اثر مستقيم را به‌ترتيب با مقادير 527/0 و 702/0 بر روي عملكرد دانه داشت. در شرايط نرمال پس از سرعت پُرشدن دانه، صفات تعداد دانه در بوته، وزن100دانه و دوره پُرشدن دانه و در شرايط تنش، دوره پُرشدن دانه بالاترين اثر مستقيم را بر عملكرد دانه داشتند. بر اساس نتايج، گزينش براي صفات فيزيولوژيك مانند هدايت روزنه­اي يا سرعت پُرشدن دانه مي‌تواند در افزايش عملكرد نخود در شرايط تنش آخر فصل مؤثر باشد.

Chickpea is one of the most important protein producing crops in the world and drought is the greatest limiting factor for its growth. In addition, chickpea plays crucial role in soil fertility because of the nitrogen fixation in its roots. The chickpea is mostly grown in semi-arid and arid zones or in the rain fed condition. Hence, more than 90% of chickpea growing area is drought prone. Under such conditions, usually the last part of reproductive phase of chickpea, faces water deficiency. Generally terminal drought stress is responsible for reduction in yield and biomass as well as physiological traits such as CO2 assimilation, stomatal conductance, transpiration rate, membrane stability index (MSI) and water use efficiency (WUE). In this condition, stress avoidance ability, tolerance or stress escape is essential for drought resistance. Significant genetic variation exists in chickpea germplasms for terminal drought stress. Nowadays, different breeding methods used for improving chickpea drought tolerance such as Marker assisted selection, omics and mutation breeding. Besides these techniques, enough information about traits affected by drought stress, their genetic parameters and relationships with economic yield is necessary for breeding programs.