اثر كائولين، كيتوزان، كلريدكلسيم و سلنات سديم بر رشد، اجزاي عملكرد و عملكرد نخود زراعي تحت آبياري تكميلي

كمبود آب آخر فصل، علت كاهش شديد عملكرد نخود در اكثر مناطق ايران است. تأثير مواد كاهنده تعرق و تنش تحت رژيم­هاي مختلف آبياري در رقم آزاد نخود طي آزمايشي مزرعه­اي در دانشگاه بوعلي‌سينا در سال زراعي94 -1393 بررسي شد. آزمايش به صورت اسپليت فاكتوريل در قالب طرح بلوك كامل تصادفي با سه تكرار انجام گرديد. سطوح آبياري شامل­ آبياري در مرحله­ گلدهي، آبياري در مرحله­ غلافدهي، آبياري در مراحل (گل و غلاف) و بدون آبياري در كرت­هاي اصلي و مواد كاهنده ­تعرق (كائولين پنج‌درصد، كيتوزان 200‌ميلي­گرم در ليتر) و كاهنده­هاي تنش (كلريدكلسيم پنج‌ميلي­مولار، سلنات سديم 40‌ميلي­گرم در ليتر) به همراه شاهد (بدون مصرف) به صورت فاكتوريل در كرت­هاي فرعي بررسي شدند. محلول‌پاشي كاهنده­هاي تنش در دو مرحله قبل و بعد از گلدهي و محلول‌پاشي كاهنده­هاي تعرق در مرحله غلاف‌بندي با غلظت‌هاي مذكور به‌طور جداگانه انجام شد. محلول­پاشي كيتوزان و كلريدكلسيم در تيمار آبياري مرحله گلدهي، صفات بيشينه سرعت رشد محصول، وزن100دانه، عملكرد دانه و شاخص برداشت را به‌ترتيب 2/59، 4/6، 3/106، 4/38‌درصد و در تيمار آبياري مرحله غلاف­دهي به‌ترتيب 5/72، 6/18، 9/191 و 9/59‌درصد و در تيمار آبياري گلدهي+ غلاف­دهي به‌ترتيب 3/106، 4/31، 6/312 و 5/84‌درصد نسبت به شرايط ديم افزايش دادند. بنابراين در صورت وجود آب كافي، استفاده از دو­بار آبياري در مراحل گلدهي و غلاف­دهي و يا حداقل يك­بار آبياري در مرحله­ غلاف­دهي به‌همراه محلول­پاشي كيتوزان و كلريدكلسيم در افزايش عملكرد نخود رقم آزاد مؤثر است.

Chickpea (Cicer arietinum L.) is one of the most important grain legumes, which is cultivated in most parts of the world, especially in arid and semi-arid regions because of its strategic importance in plant protein production. Among environmental stresses, drought stress limits plant growth and crop production more than any other factor. Many reports indicate that drought stress at the end of the season is the cause of a severe decrease in grain yield of chickpea in most regions, especially in Iran. Terminal drought, depending on the geographical area and weather conditions reduces 30 to 60 percent of the yield. With the improvement of crop management methods, such as breeding methods and using drought stress tolerant cultivars, it is possible to ameliorate the reduction of yield due to drought stress. On the other hand, application of supplemental irrigation at some stages of plant growth is a management factor for improvement, stability and finally reduction of risk for crop production under drought stress conditions. By increasing the intensity of drought stress, the plant development stages occur faster and the number of days to flowering, podding and maturation decreases. Drought stress decreases the area and weight of leaves. The results of the experiments indicated that drought stress caused a significant decrease in grain yield and yield components of chickpea. One way to reduce the adverse effects of drought stress on plants is reducing transpiration rates. In recent years, transpiration alleviator substances have been considered as a solution to reduce water losses from plant, because they reduce the rate of water vapor release from the leaves. Also, stress ameliorator substance such as calcium chloride and sodium selenate play an important role in adaptation of cells to abiotic stresses and increase the activity of antioxidants anzymes and photosynthesis through water absorption, root growth and maintaining turgor pressure in plant cells. The aim of this study was to investigate kaolin and chitosan as transpiration alleviator substances as well as calcium chloride and sodium selenate stress ameliorators on growth, yield and yield components of Azad chickpea cultivar under different irrigation regimes.