شيمي كاني و دماسنجي گدازه هاي اولترامافيك با منيزيم بالا (كماته ايت) شمال خاوري ايران: شواهدي از تعامل تنوره گوشته اي-كمان در پهنه فرورانش پالئوزوئيك بالايي مشهد- فريمان

Mineral chemistry and thermometry of the high-Mg ultramafic lava flows (Komatiite), NE Iran: Evidence of plume-arc interaction in the Upper Paleozoic Mashhad-Fariman subduction zone

در شمال خاوري ايران رخنمون هايي از سنگ هاي كماته ايتي وجود دارند كه پيش از اين به عنوان يك توالي افيوليتي آرماني و مرتبط با بسته شدن اقيانوس تتيس كهن در نظر گرفته شده اند. بر اساس مطالعات دقيق صحرايي، روانه هاي كماته ايتي موجود در مجموعه هاي شانديز- ويراني- مشهدو فريمان، به صورت بين لايه اي با رسوبات توربيدايتي زيردريايي پالئوزوئيك بالايي (كربونيفر- پرمين) همراهي مي شوند. اين سنگ ها داراي طيف وسيعي از رخساره هاي آتش فشاني بوده و به لحاظ ويژگي هاي رخساره اي به سه گروه روانه هاي تفريق يافته، تفريق نيافته و گدازه هاي بالشي با انواع بافت هاي خروجي با زمينه شيشه اي و انباشتي و با كاني هاي اصلي اليوين، كروم اسپينل، كلينوپيروكسن و آمفيبول تقسيم بندي مي شوند. در اين مقاله با استناد به شواهدي روشن از ويژگي هاي صحرايي، پتروگرافي، چينه نگاري داخلي و كاني شيمي، سرشت كماته ايتي اين مجموعه سنگ ها اثبات شده است. همچنين، برخورد يك تنوره گوشته اي با پهنه فرورانش اواخر پالئوزوئيك (پرمين) تتيس كهن در شمال خاوري ايران به عنوان عامل سنگ زادي درگير در تشكيل ماگماي كماته ايتي درنظر گرفته شده است. اين مدل مي تواند به خوبي تنوع سنگي و ويژگي هاي متفاوت ژئوشيميايي سنگ هاي مورد مطالعه را توجيه و تفسير نمايد.

In the northeast of Iran, there are some outcrops of high-Mg ultramafic volcanic rocks. These rocks have been interpreted as an ideal ophiolite sequence related to the closure of Paleo-Tethys. According to detailed field observations, the komatiitic lava flows in Shandiz- Virani- Mashhad Complex (SVMC) and Fariman Complex (FC) are interlayered with the Upper Paleozoic submarine turbiditic sediments (Carboniferous-Permian). These rocks have a wide range of volcanic facies and according to the lithofacies characteristics, are divided into three groups of differentiated, undifferentiated lava flows and pillow lavas with a variety of volcanic textures and glass groundmass and with the main minerals of olivine, chromian spinel, clinopyroxene and amphibole. In this paper, the komatiitic nature of these rocks has been proven by explicit evidence from the field features petrography, internal stratigraphy and mineral chemistry. Also, the interaction of a mantle plume with the late Paleozoic (Permian) northeast subduction zone of Paleo-Tethys in NE Iran is considered as the suitable petrogenetic model involved in the genesis of the Komatiitic magma. This model can well justify and interpret the various geochemical characteristics of the studied rocks.