واكاوي همديدي بارش‌هاي تندري مخرب مشهد

Synoptic Analysis of Mashhad Severe Thunderstorms

زمينه و هدف: توفا ن­هاي تندري جزو پديده ­هاي مخرب آب و هوايي محسوب مي­ شوند كه شناخت سازوكار، تكوين و توسعه­ ي توفان­ هاي يادشده مي­ تواند كمك ويژه­اي را در جهت مقابله و كاهش خسارات ايفا كند. روش بررسي: در پژوهش حاضر به بررسي توفان ­هاي تندري با بارش بيش از 10 ميلي ­متر ايستگاه سينوپتيك مشهد در يك دوره آماري 61 ساله (2010 -1951) پرداخته شده است. بدين ترتيب ابتدا كدهاي مربوط به رخداد پديده توفان تندري و سپس بارش ­هاي بيش­تر از 10 ميلي­متر مربوط به اين پديده استخراج و در ادامه داده ­هاي روزانه­ ي ميانگين فشار تراز دريا از سري داده ­هاي بازكاوي شده­ ي NCEP/NCAR در 12 روز مورد نظر برداشت شد. در نهايت با روش تحليل مؤلفه ­ي مبنا (PCA) و تحليل خوشه ­اي، الگوهاي گردشي تراز دريا كه در ايجاد بارش ­هاي تندري نقش ايفا مي­ كردند، طبقه ­بندي گرديدند. يافته ­ها: با بررسي­ هاي صورت گرفته مشخص گرديد كه بارش­هاي تندري مشهد از دو الگوي كلي پيروي كرده است. الگوي اول، در فشار تراز دريا، هسته ­اي از سامانه ­ي كم­ فشاري بر فراز كشور ايران شكل گرفته كه با حركت چرخندي رطوبت موردنياز بارش تندري را از منابع رطوبتي جنوب كشور تأمين و در ترازهاي فوقاني(850 و 500 هكتوپاسكالي) نيز قرارگيري جلوي ناوه بادهاي غربي بر فراز منطقه مورد پژوهش موجب رخداد بارش تندري گرديده است. الگوي دوم، سامانه ­ي سوداني در جهت جنوب­ غربي – شمال­ شرقي گسترش يافته و با عبور از فراز درياي عمان و خليج فارس موجب فرارفت رطوبت به سمت منطقه مورد مطالعه شده و در تراز 850 و به ويژه 500 ميلي باري قرارگيري جلوي ناوه بادهاي غربي بر فراز منطقه مورد مطالعه عامل ديناميكي صعود را فراهم و تشديد و در پي آن به بارش تندري منجر گرديده است. بحث و نتيجه ­گيري: رخداد توفان­ هاي تندري و به ويژه بارش ­هاي تندري شديد و مخرب به وجود هواي مرطوب در مجاورت سطح زمين (مثلاً نم ويژه 10 گرم بر كيلوگرم و بيش­تر)، و وجود ناپايداري در لايه­ هاي مياني وردسپهر بستگي دارد، مطالعه و مقايسه‌هاي انجام گرفته در رابطه با الگوهاي متفاوت نشان داد كه عوامل يادشده در الگوهاي موجود نقش اصلي را ايفا م ي­كنند. بررسي نقشه­هاي وزش رطوبتي و نم ­ويژه­ ي الگوهاي متفاوت در ترازهاي مختلف جوي نشان مي ­دهد كه منابع رطوبتي بارش ­هاي تندري صورت گرفته در منطقه پژوهش درياي عرب، درياي سرخ، خليج فارس و درياي عمان است.

Introduction: Thunderstorms are one of the most destructive weather phenomena, and knowing the mechanism, development, and development of such storms can be of particular help in counteracting and mitigating the damage. Methodology: In the present study, thunderstorms with rainfall of more than 10 mm of Mashhad synoptic station in a 61-year statistical period (2010-1901) have been investigated. Thus, first the codes related to the occurrence of the thunderstorm phenomenon and then the precipitation of more than 10 mm related to the mentioned phenomenon were extracted and then the daily data of the average sea level pressure from the series of retrieved data series. NCEP / NCAR were harvested within 12 days. Finally, with the method of basic component analysis (PCA) and cluster analysis, sea level rotation patterns that played a role in the formation of thunderstorms were classified. Results and Discussion: The study showed that thunderstorms of the Mashhad region, has been created by two general patterns. The first pattern, in the SLP, formed the cell of the monsoon system over the country advocated hot and humid air needed for thunderstorm by motion of cyclonic and at the upper levels (850 and 500 hpa) the trough of westerly winds is located over the studied area that led to the thunderstorms occurrence. In The second pattern, the Sudan system expanded from southwest toward northeast and then passed over the Persian Gulf and the Sea of Oman, that led the humid advection into the study area and at the upper levels (850 and 500 hpa) trough of westerly winds is located over the studied area that provided dynamic rise and consequently led to thunderstorms. In both precipitation pattern, main source of moisture was the South Seas and the major factor of uplifting was the western trough.