برآورد اثرات ژنتيكي صفات مختلف كلزا از طريق تلاقي‌هاي لاين × تستر در شرايط تنش و عدم تنش رطوبتي

Estimation of Genetic Effects for Different Traits in Rapeseed (Brassica napus L.) using Line × Tester Crosses under Water-Stressed and Well-Watered Conditions

به‌منظور برآورد اثرات تركيب‌پذيري عمومي (GCA) و خصوصي (SCA)، هتروزيس و نحوه كنترل ژنتيكي صفات مختلف كلزا از جمله عملكرد و ميزان روغن دانه، شش رقم بهاره ( لاين) با سه رقم پاييزه (تستر) Opera، Parade و Licord در سال 94-1393 تلاقي داده شدند. 18 فقره نتاج به‌دست‌آمده به‌همراه نه والد در دو آزمايش تحت تنش و عدم­ تنش رطوبتي در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در مؤسسه تحقيقات كشاورزي ديم (سرارود) طي سال زراعي 95-1394 ارزيابي شدند. نتايج تجزيه لاين × تستر نشان داد كه اثر لاين‌ در تمامي صفات به‌جز صفت طول غلاف در محيط غيرتنش و اثرات متقابل لاين در تستر در همه صفات به‌جز دو صفت دانه در غلاف و ميزان روغن در محيط تنش و طول غلاف محيط غير‌تنش معني‌دار بود كه نشان‌دهنده تفاوت معني‌دار GCA لاين‌ها و SCA تلاقي‌ها بود. كنترل ژنتيكي صفات براي دو شرايط محيطي متفاوت بود و محيط اثرات ژني را در صفات مورد مطالعه تغيير داد. براي صفت عملكرد دانه در محيط تنش اثرات افزايشي ژني و محيط غيرتنش اثرات غالبيت ژني نقش مهم‌تري داشت. ميزان روغن دانه در دو محيط از توارث‌پذيري خصوصي نسبتاً پاييني برخوردار بود. بيشترين هتروزيس عملكرد محيط تنش به تلاقي Opera × Comet و محيط غيرتنش به تلاقي Licord × Amica تعلق داشت (168 و 171 درصد). بالاترين هتروزيس ميزان روغن در دو محيط متعلق به تلاقي Opera × Shiralee بود (6/12 و 4/6 درصد). رقم Opera براي بهبود عملكرد تنش و Licord براي شرايط مطلوب آزمون‌گرهاي مناسب شناخته شد. با توجه به دو محيط لاين Comet و دلگان بالاترين GCA و تلاقي Licord × دلگان بالاترين SCA (تاپ كراس) براي عملكرد دانه را داشت.

In order to estimate the effects of general (GCA) and specific (SCA) combining ability, heterosis and genetic control of different traits in rapeseed including yield and seed oil content, six lines of spring type and three testers Opera, Parade and Licord of winter type were crossed in 2014-2015. The 18 progenies and their parents were evaluated in a randomized complete block design at the Dryland Agricultural Research Institute (Sararood) under water-stressed (WS) and well-watered (WW) conditions in 2015-2016 cropping season.The results of line × tester analysis revealed that the GCA due to lines in all traits except for pod length in WW and the SCA due to line × tester in all of the traits except for seeds per pod and oil content in WS, and pod length in WW were significant for both environments.The genetic control of the traits was different in both conditions indicating that the gene effects were influenced by the environment for most studied traits. For seed yield, additive and non-additive effects were more important in WS and WW environments, respectively. Seed oil content had relatively low narrow sence heritability in both conditions. The most heterosis for seed yield was belonged to Comet × Opera (168%, WS) and Amica × Licord (171%, WW) hybrids The highest heterosis for seed oil content was observed in Shiralee × Opera hybrid in both environments (12.6% in WS and 6.4% in WW). The testers Opera and Licord were suitable to improve yield in WS and WW environments, respectively. The lines Comet and Dalgan had the highest GCA and the Dalgan × Licord hybrid had the highest SCA (Top cross) for seed yield in both conditions.