بررسي تكامل خاك با استفاده از شاخص‌هاي مقادير رس، آهن، آلومينيوم و منگنز در يك رديف اقليمي استان ايلام

Soil Evolution Investigation Using Clay, Iron, Aluminum and Manganese Indices in a Climosequence of Ilam Province

در بين عوامل خاك‌سازي، اقليم با تأثير بر شدت هواديدگي و تخريب مواد مادري نقش اساسي را در تكامل خاك بازي مي‌كند. به منظور بررسي اثرات اقليم بر ويژگي‌هاي فيزيكوشيميايي و تكامل خاك‌ها در استان ايلام، دو منطقه از يك رديف اقليمي انتخاب شد. هدف اين پژوهش مقايسه ميزان تكامل خاك در رديف اقليمي مدنظر بر اساس شاخص‌هاي مقادير رس، آهن، آلومينيوم و منگنز خاك بوده و5 خاكرخ در هر يك از واحد‌هاي اراضي دشت‌هاي صالح‌آباد و ايلام حفر، تشريح و نمونه‌برداري شد. نتايج آناليز ويژگي‌هاي فيزيكوشيميايي خاكرخ‌ها در دو منطقه، متفاوت بوده و تفاوت‌ معني‌دار در تمام پارامترهاي فيزيكوشيميايي بغير از pH و سيلت مشاهده گرديد. بعلاوه، افزايش قابليت هدايت الكتريكي در خاك‌هاي صالح‌آباد با رژيم رطوبتي يوستيك و رژيم حرارتي هايپرترميك نسبت به اراضي منطقه ايلام با رژيم رطوبتي زريك و رژيم حرارتي ترميك بيانگر تأثير اقليم بوده و تغيير رده خاك از اينسپتي‌سول‌ها در صالح‌آ‌باد به مالي‌سول‌ها در ايلام مرتبط با تغيير رژيم‌هاي رطوبتي و حرارتي ‌مي‌باشد. رده‌بندي خاك‌ها نشان داد كه خاك‌هاي منطقه صالح‌آباد و ايلام به ترتيب در زيرگروه‌هاي Gypsic Calciustepts، Gypsic Haplustepts و Typic Calcixerolls و Typic Haploxerolls قرار مي‌گيرند. بر اساس نتايج حاصله مقادير آهن، آلومينيوم و منگنز در خاكرخ‌هاي ايلام نسبت به صالح‌آباد بيشتر بوده و هوا ديدگي كمتر در منطقه صالح‌آباد به دليل اقليم خشك‌تر، رطوبت كمتر و درجه حرارت بيشتر صورت گرفته است. علاوه بر اين نتايج نشان دادند كه افق‌هاي حاوي ژيپسم يا گچ، پتانسيل نگهداري رس و اكسيدهاي فلزي را نداشته و تكامل خاك‌ها بر اساس توزيع و مقادير آهن، آلومينيوم و منگنز، درك بهتري از خاك‌ها و تشكيل آن‌ها را ارائه مي‌دهد و خاك‌هاي منطقه ايلام تكامل بيشتري را نشان مي‌دهند.

Among the soil forming factors, climate by effect on weathering severity and parent material degradation plays a basic role on soil evolution. In order to investigate the effects of climate on soil physicochemical properties and evolution in Ilam province, two regions from a climosequence were selected. The purpose of this study was to compare soil evolution in a climosequence according to the soil indices of clay, iron, aluminum, manganese, and 5 profiles in each land units of Salehabad and Ilam plains were dug, described and sampled. The results of physicochemical analysis of Salehabad and Ilam soil profiles in two regions were different and significant difference were observed within the all parameters except pH and silt. In addition, electrical conductivity increases in Salehabad soils with ustic moisture regime and hyperthermic temperature regime comparing to Ilam soils with xeric moisture and thermic temperature regimes revealed the climate effect on them and changes in soil orders from Inceptisols in Salehabad to Mollisols in Ilam were related to the changes in moisture and temperature regimes. Soil classification showed that Salehabad soils were placed in Gypsic Haplustepts and Ilam soils were placed in Gypsic Calciusteps, Typic Calcixerolls and Typic Haploxerolls subgrops. Based on obtained results the iron, aluminum and manganese amounts in Ilam soil profiles were higher than those in Salehabad ones and less weathering in Salehabad region were happened by drier climate, lower humidity and higher temperature. Additionally, the results showed that the horizons with gypsum did not have potential to store clay and metal oxides, and the soil evolution according to the distribution and amount of iron, aluminum and manganese offered a better understanding of the soils and their forming conditions and the Ilam soils showed further evolution.