پديد آورندگان :
بابا اكبري ساري، محمد دانشگاه زنجان - گروه علوم خاك , حسني، اكبر دانشگاه زنجان - گروه علوم خاك , شكوري، مريم دانشگاه زنجان - گروه علوم خاك , سيليسپور، محسن سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان تهران - بخش تحقيقات كشت گلخانه اي، ورامين
كليدواژه :
فاكتور غني شدگي , پتانسيل خطر پذيري زيستي , شاخص زمين انباشتگي , فاكتور آلودگي
چكيده فارسي :
همگام با رشد صنعت و فناوري، ورود آلاينده‌هاي زيست‌محيطي و در صـدر آن فلـزات سنگين به خاك، موجب افزايش نگراني جامعه جهاني در رابطه با امنيت غذايي شـده اسـت. هدف از اين مطالعه ارزيـابي ميزان خطر زيست محيطي عناصر سـنگين با اسـتفاده از شـاخص‌هـاي آلـودگي در شهرستان ورامين مي‌باشد. براي اين منظور، 35 نمونه مركب خاك سطحي كشاورزي از هفت منطقه تهيه شد. مقدار كل و قابل جذب عناصر سنگين با تيزاب سلطاني و DTPA استخراج و با دستگاه جذب اتمي اندازه‌گيري شد. شاخص‌هاي زمين‌انباشتگي، فاكتور غني‌سازي، فاكتور آلودگي، پتانسيل خطر پذيري زيستي و نسبت قابل جذب محاسبه شد. ميانگين غلظت كل كادميوم، سرب، روي، نيكل، كبالت، مس و كروم به ترتيب برابر 0/090، 52/3، 146، 25/0، 4/95، 42/1 و 73/2 و مقادير قابل جذب اين عناصر 0/035، 5/07، 7/10، 0/047، 0/041، 3/01، 0/030 ميلي‌گرم بر كيلوگرم اندازه‌گيري شدند. بيشترين مقدار شاخص زمين‌انباشتگي، فاكتور غني‌شدگي، شاخص آلودگي، پتانسيل خطر زيست‌محيطي و شاخص نسبت‌هاي قابل جذب به ترتيب مربوط به مس (1/69) ، كروم (8/70)، مس (5/21)، كروم (43/52) و سرب (10/87) بود. شاخص جامع آلودگي كه از ميانگين شاخص آلودگي كليه فلزات محاسبه شد، برابر با 4/08 بود و در كلاس آلودگي بالا قرار گرفت اما شاخص پتانسيل خطر زيست محيطي كل (109) در محدوده مجاز خطر زيست محيطي قرار گرفت. تفسير نتايج شاخص زمين انباشتگي و پتانسيل خطر زيست‌محيطي نشان داد سرب، مس و روي، تحت تاثير فعاليت‌هاي انساني هستند، درحال‌كه كادميوم و كبالت صرفا منشاء زمين‌شناسي دارند. نهاده‌هاي كشاورزي و فاضلاب شهري عامل اصلي افزايش غلظت قابل جذب سرب، مس و روي به‌نظر مي‌رسد. نظارت مستمر بر غلظت آلاينده ها در خاك هاي كشاورزي و همچنين محصولات كشاورزي براي حفظ منابع توليد و دستيابي به امنيت غذايي ضروري است.
چكيده لاتين :
Considering the development of industry and technology, the accumulation of environmental contaminants, especially heavy metals (HMs) in the soil led to increasing concern about food security. The purpose of this study was to assess the environmental risk of HMs using soil pollution indices. For this purpose, thirty-five soil samples were taken from agricultural area in seven sites. The total and available concentration of metals extracted by Aqua Regia and DTPA were determined using atomic absorption spectrometry. Geoaccumulation index (Igeo), enrichment factor (EF), pollution index (PI), contamination factor (CF), potential ecological risk (RI), and availability ratio (AR) were calculated. Mean total concentration of Cd, Pb, Zn, Ni, Co, Cu and Cr were 0.09, 52.3, 146, 25.0, 4.90, 42.1 and 73.1 mg kg-1, and their available values were 0.035, 5.07, 7.10, 0.047, 0.041, 3.01 and 0.030 mg/kg of soils, respectively. The highest values of Igeo, EF, PI, RI and AR indicators were found for Cu (1.69), Cr (8.70), Cu (5.21), Cr (43.52), and Pb (10.87), respectively. Integrated pollution index (IPI) calculated using the average of total CF was 4.08, indicating the higher contamination class in the area whereas IR value was in acceptable ecological range (IR= 109). Analysis of Igeo and IR data showed that Pb, Zn and Cu vary by anthropogenic activities in the area while Cd and Co values are solely affected by geogenic factor. Agricultural inputs and urban wastewaters can be the major factors to be blamed for increasing of pollutants in the agricultural soils in the area. Monitoring the pollutants concentration in the agricultural soils as well as in agricultural products is essential to conserve natural resources and ensure the food security.
