پراكندگي اجزاي رسوبي و بررسي كاني شناختي در بخش شمالي خليج فارس (پهنه دريايي و رودخانه هاي ورودي)

در اين پژوهش، اجزاي رسوبي و كاني­ها در بخش شمالي خليج­فارس و رودخانه ­هاي ورودي به آن بررسي شده است. اين مطالعه بر اساس ويژگي­هاي رسوب­شناختي (اندازه ذرات، نوع رسوب و اجزاي تشكيل­دهنده) و كاني­شناختي با استفاده از داده­هاي بدست آمده در اين پژوهش صورت گرفته است. 200 نمونه ­ي رسوب سطحي از ژرفاي آب بين 10 تا 100 متر از مناطق ساحلي تا بخش­هاي ژرف ايراني بستر خليج­ فارس و رودخانه ­هاي ورودي به آن (ژرفاي آب بين 1 تا 4 متر) با نمونه­گير فكي برداشت ­شده و از نظر اندازه ذرات، محتواي زيستي و آواري و كاني­شناسي (آناليز پراش اشعه­ايكس) تحت آناليز قرار گرفتند. رسوبات بستر از ذرات آواري به نسبت كم­تر (نظير كوارتز، فلدسپار، ميكا و خرده­سنگ) و آلي- زيستي به نسبت بيش­تر (نظير گاستروپودا، استراكودا، اكينودرم، بريوزوا و فرامينيفر­هاي پلانكتونيك و كف­زي) تشكيل شده­اند. بيش از 50 درصد از اجزاي بستر از ذرات در اندازه سيلت و رس (گل) تشكيل شده است. 4 نوع رسوب عمده (گل با كمي گراول، گل­ماسه­اي، گل­گراولي و گل­ماسه­اي با كمي گراول) بيش از 75 درصد از رسوبات بستر را تشكيل مي­دهند. اجزاي آواري حوضه پيش­بوم خليج­فارس تقريبا از فرسايش كمربند كوهستاني آناتولي- زاگرس نشات مي­گيرند. مشابهت رسوبات رودخانه ­اي و دريايي كم­ژرفا و ژرف (به استثناي قطعات پوسته در رسوبات دريايي) نشان­ دهنده منشا يكسان آن­ها است. علاوه بر آن، تاثير مكانيسم­هاي گوناگون انتقال رسوبات نظير جريان­هاي تحت تاثير امواج، رودخانه­اي و جزر و مدي در پراكندگي رسوبات در مناطق كم­ژرفا در اين پژوهش دوباره به اثبات رسيده است. رودخانه­ هاي ورودي به خليج­فارس از عوامل مهم در تامين و انتقال اجزاي آواري (ذرات دراندازه گراول – رس) به بخش شمالي آن هستند. اجزاي آواري و آلي- زيستي توسط جريان­هاي دريايي و جزر و مدي در تمام خليج­فارس پـراكنده مـي­شوند. اغلب كاني­هاي رسي (كائولينيت، ايليت، اسمكتيت، كلريت) به استثناي پالي­گورسكيت (منشا اتوژنيك) در بخش شمالي خليج ­فارس از نوع آواري هستند.

Sedimentological aspects of the Iranian side of the Persian Gulf were investigated in present study. The research objective was to identify the sediment components and compositions of the Persian Gulf continental shelf and incoming rivers. In total, 200 surface samples were collected from bed materials of the study area ranging 10 to 100 m water depths and incoming rivers (between 1 to 4 m water depths) using Van Veen Grab. Sample preparation was implemented to granolumetric test to identify biota and detrital content and to determine mineralogy (x-ray diffraction analysis) of sediments. Results showed low contribution of detrital components (i.e. quartz, feldspar, mica and rock-fragment) and high contribution organic-biogenic components (i.e. gastropoda, ostracoda, echinoderm, bryozoan and benthonic-planktonic foraminifera) in sediment composition. Accordingly, more than 50% of seabed components composed of mud (silt and clay)-size particles. Four types of sediment textures, slightly gravelly mud, sandy mud, gravelly mud and slightly gravelly sandy mud have formd more than 75% of these sediments. Detrital components of the Persian Gulf foreland basin are drived almost the Anatolia-Zagros mountain belt. The similarity of fluvial and shallow-deep marine sediments (with the exception of shell-fragments in marine deposits) indicates similarity in their origins. In addition, effects of various sediment transport mechanisms such as fluvial, tidal and wave-induced currents on distribution of sediments in the shallow zone have been proved agine in present study. Incoming rivers to the northern part of the Persian Gulf are the most important factors in supplying and transporting detrital components. Detrital and organic-biogenic components are scattered by tidal and marine currents across the Persian Gulf. The most clay minerals (kaolinite, illite, smectite and chlorite) with the exception of palygorskite (autogenic origin) are detrital in the northern part of the Persian Gulf.