تأثير كودهاي آلي و شيميايي بر ميزان جذب فسفر به وسيله گندم و فعاليت آنزيم‌هاي فسفاتاز اسيدي و قليايي در خاك

The Effect of Organic and Chemical Fertilizers on Phosphorus Uptake by Wheat (Triticum) and Soil Acidic and Alkaline Phosphatase Enzymes Activity

كمبود فسفر و نيز كارايي جذب پايين اين عنصر در خاك‌هاي آهكي يكي از مشكلات مهم در سامانه‌هاي زراعي مناطق خشك و نيمه‌خشك مي‌باشد. به‌منظور بررسي ميزان جذب فسفر و فعاليت آنزيم‌هاي فسفاتاز اسيدي و قليايي در سه نوع خاك با مقادير متفاوت فسفر قابل‌جذب (Qazvin1، Qazvin2 و Dizan) و با كاربرد 50 ميلي‌گرم فسفر بر كيلوگرم خاك از منابع كودهاي گوسفندي، كمپوست زباله ‌شهري و سوپر فسفات ‌تريپل در شرايط گلخانه و تحت كشت گندم، تحقيقي در سال 1394 به‌صورت آزمايش‌هاي فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي در سه تكرار به مرحله اجرا درآمد. نتايج نشان داد كه ميزان فعاليت آنزيم فسفاتاز قليايي بالاتر از اسيدي و در خاك Dizan نسبت به ساير خاك‌هاي موردبررسي با افزايش معني-داري همراه شد. ميزان فعاليت آنزيم فسفاتاز قليايي بيش از 2/7 برابر فسفاتاز اسيدي در خاك Dizan بود. ميزان تأثير كمپوست زباله شهري بر فعاليت آنزيم فسفاتاز اسيدي نسبت به گوسفندي و سوپرفسفات‌تريپل به ترتيب 82/3 و 62/1 و بر فعاليت آنزيم فسفاتاز قليايي به ترتيب 52/6 و 87/6 ميكروگرم پارانيتروفنل بر گرم خاك خشك بر ساعت بيشتر بود. در برهم‌كنش خاك و كود، بيشترين فعاليت آنزيم فسفاتاز اسيدي از خاك Dizan در تيمار با كمپوست زباله شهري و سوپرفسفات تريپل به ‌دست آمد. در خاك Dizan با كاربرد سوپرفسفات‌ تريپل، غلظت جذب فسفر توسط گياه نسبت به كود گوسفندي، 34/3 درصد، كود كمپوست زباله شهري، 20/9 درصد و نسبت به شاهد، 7/65 درصد افزايش داشت. در اين خاك ميزان فسفر باقي‌مانده خاك پس از برداشت گياه در تيمار با كود سوپرفسفات تريپل نسبت به تيمار با كود گوسفندي، 3/33 درصد، كود كمپوست زباله شهري، 61/7 درصد و شاهد 4/ 72 درصد افزايش نشان داد. با توجه به نتايج حاصل از اين تحقيق در خاك‌هاي آهكي با كاربرد كمپوست زباله شهري حداكثر فعاليت آنزيمي فسفاتاز حاصل مي‌شود.

Phosphorus deficiency is one of the most important problems in calcareous agricultural soils of arid and semi-arid regions. This study was conducted to investigate the phosphorus uptake and activity of acidic and alkaline phosphatase enzymes in three types of soils with different levels of available phosphorus (Qazvin1, Qazvin2 and Dizan) treated with 50 mg/kg phosphorus by using sheep manure, municipal solid waste compost and triple superphosphate under greenhouse conditions in 2015 as a completely randomized design with three replications. The results showed that the acidic and alkaline phosphatase activity in Dizan were significantly higher than other studied soils. The alkaline phosphatase activity was more 2.7 times than acidic phosphatase in the soil. The influence of municipal solid waste compost on acidic and alkaline phosphatase enzymes activity were 82.3 and 62.1 p- Nitro phenol (μg/g-1dwt h-1) and 52.6 and 87.6 p- Nitro phenol (μg/g-1dwt h-1) higher than sheep manure and triple superphosphate treatments respectively. The results of soil and fertilizers interaction showed that, acidic phosphatase enzyme activity in municipal solid waste compost and triple superphosphate were more than sheep manure in Dizan soil sample. The phosphorus uptake by plant was 34.3, 20.9 and 65.7 % in Dizan treated soil sample with sheep manure, municipal solid waste and control respectively. In Dizan soil residual phosphorus after harvest of wheat in triple superphosphate treatment was 33.3, 61.7 and 72.4 % compared to sheep manure, municipal solid waste compost and control, respectively. According to the results the maximum phosphatase enzyme activity was obtained in treated calcareous soil with municipal waste compost.