تحليلي بر فرايند توليد فضاي سرمايه‌داري دولتي در ايران مورد: شهر تهران

An analysis of the process of producing the state capitalist space in Iran, Case Study: Tehran City

فضا به يكي از مؤلفه‌هاي اساسي در تحليل‌هاي شهري تبديل شده است، در واقع شهرها مهم‌ترين ابزار توليد فضا به ويژه فضاي سرمايه‌داري يا چرخه دوم انباشت سرمايه هستند. هدف اين پژوهش تحليل فرآيند توليد فضا در ايران معاصر است. شهر تهران به عنوان پايتخت ايران در دو سده اخير مورد مطالعه انتخاب شده است. در راستاي رسيدن به هدف پژوهش ساختار اجتماعي، اقتصادي سياسي، سازمان فضايي كشور، نقش شهر تهران در سازمان فضايي و تغييرات فضايي و كالبدي شهر تهران مورد تحليل قرار گرفته است. روش تحقيق توصيفي- تحليلي و ابزار گردآوري داده‌ها اسنادي بوده است. آن‌چه كه از اين پژوهش مي‌توان نتيجه گرفت اين است كه بعد انقلاب مشروطيت دولت نه تنها در فرايند شهرنشيني تأثير گذار مي‌شود و روند شهرنشيني را با استفاده از مكانيزم تغيير شيوه توليد از شيوه سرمايه‌داري بهره‌بري به شيوه دولتي تغيير مي‌دهد، بلكه هم‌زمان به گسترش شهرنشيني ماهيت فضارا تغيير مي‌دهد، دولت شروع به توليد فضاي جديد اقدام مي‌كند كه ماهيت مصرفي فضا كمرنگ‌تر شده است و فضاي مبادله‌اي جايگزين آن مي‌شود. شهر تهران براي انباشت سرمايه و تسريع فرايند توليد، توزيع و مصرف در اين مدت تغييراتي زياد كرده است و از يك شهر- زندگي به يك شهر- سرمايه و در نهايت به شهر-كالا تبديل شده و نتيجه صد سال تلاش دولت در توليد فضا بوده است، دولت با تأثيرگذاري زياد در بعد بازنمايي فضا (فضاي تصور شده) و برنامه‌ريزي انتزاعي شهر كنترل فضا را در اختيار گرفته و با فرايند تغيير زندگي روزمره فضاي زيسته و درك شده را نيز تحت تأثير گذاشته است.

The space and how it can be organized and evolved in time and place can be the most fundamental issue and focal point for all topics and schools of geography, urban planning and urban design. Therefore, the organization of human settlements, activity centers at ground level with certain possibilities and limitations and the regulation of the interactive relationships between these elements in order to achieve an effective community can be considered as an ancient aspiration for spatial planning . Organizing and producing space in the form of a state begins since the Constitutional Revolution with the advent of a modern state in Iran, In fact, the modern state is trying to change the nature of space from consumption to exchanging mod for controlling and managing the space. the tool of this changing is city. In this way, the modern state (emerging from the heart of the city) seeks to change the nature of space through urbanization of space. The modern state has consistently embraced in strengthening and development of cities and urbanization with its city-centered and orbital city policies and in return, it paid less attention to the lives and livelihoods of rural and nomadic communities. In this research, the process of changing the nature of space in Iran from consumption to exchanging and commodity mod and the influential elements in this change will be discussed. To clarify the issue, Tehran city will be considered as the capital of the modern state and the most important place in space changing during the last century in order to examine the changing of the nature of space in the last 100 years in Iran.