تحليل اِسناد-متن اخبار ناظر به خطاي كاتبان قرآن

در منابع روايي و تفسيري اهل سنت، اخباري وجود دارد كه بيانگر خطا و لحن در مصحف است. اين اخبار گاه به «خطاي كاتبان» در نگارش كلمات خاصي از مصحف و گاه به وجود «لحن» در مصحف اشاره داشته و از مصداق خاصي نام نبرده‌اند. اين مقاله، براي تاريخ‌گذاري اين اخبار، از روش تحليل اِسناد - متن بهره گرفته و به اين نتيجه رسيده است كه زمان شكل‌گيري اين اخبار، پس از به سرانجام رسيدن پروژه مصحفي حجّاج بن يوسف ثقفي بوده است. با در نظر گرفتن بافت تاريخي صدور اين اخبار، مي‌توان چنين تحليل تاريخي ارائه داد: گرچه حجاج به اصلاح رسم مصحف اقدام كرد، اما درعين‌حال از بزرگداشت مصحف عثماني و تأكيد بر محوريت آن و حذف ديگر مصاحف، غافل نبود؛ لذا اين اخبار با استفاده از صورت‌بنديِ نقد بر كاتبان مصحف عثماني يا دفاع از آنان، به نقد بر مصحف نگاشتهشده توسط حَجاج يا دفاع از اين مصحف پرداخته‌اند. اخبار منسوب به عايشه نيز در دوره عباسي رواج يافته و نشاندهنده مبارزه عباسيان با نمودهاي فرهنگي امويان است. چه اينكه اخبار منسوب به ابان بن عثمان، در مقام دفاع از مصحف عثماني -به‌عنوان ركن اصلي مصحف نگاشته شده توسط حجاج- است.