بررسي آلودگي و منشأ فلزات سنگين و هيدروكربن هاي آروماتيك چندحلقه اي (PAHs) در رسوبات سطحي رودخانه قره سو شهرستان كرمانشاه

Investigating contamination and sources of heavy metals and polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) in surface sediment of Qarasoo River, Kermanshah

ويژگي‌هاي فيزيكوشيميايي، و آلودگي فلزات سنگين (Cu, Pb, Zn, Fe, Al, V, Ni) و تركيبات PAH در رسوبات رودخانه قره‌سو كرمانشاه مطالعه شد. نتايج شاخص آلودگي (CF)، شاخص بار آلودگي (PLI) و ضريب غني‌شدگي بيانگر آلودگي شديد رسوبات به ويژه درمورد عناصر سرب، روي و مس در مقاطعي از رودخانه بود. همچنين ايستگاه‌هاي نزديك به شهر كرمانشاه مانند پالايشگاه نفت و شهرك صنعتي آلودگي بسيار بالاتري از PAH نسبت به بالا دست نشان دادند. براساس شاخص هم‌ارز سمناكي و مقايسه غلظت‌PAHها با محدوده اثر پايين (ERL) بيانگر وضعيت نامناسب رسوب قره سو بود. در بين انواع تركيبات، گونه غالب، تركيبات PAH سه حلقه‌اي است كه بالاترين آلودگي آن نيز مانند فلزات سنگين مربوط به ايستگاه پالايشگاه نفت كرمانشاه بود. بر اساس تحليل مولفه اصلي (PCA) و شاخص‌هاي زمين شيميايي پساب خروجي پالايشگاه نفت كرمانشاه منبع اصلي آلودگي تركيبات PAH سبك با منشأ نفت‌زاد و عناصري مانند مس، واناديم و نيكل محسوب مي‌شود. علاوه براين عناصر، مواد آلي و pH نيز همراهي قوي با اين مولفه نشان داده كه تصديقي بر نقش پالايشگاه در افزايش آنها در رودخانه قره‌سو است. از ديگر منابع انسان‌زاد نيز مي‌توان به پساب صنعتي و شهري، ترافيك و دفع غيرقانوني پسماند در حاشيه رودخانه اشاره كرد.

Contamination of seven heavy metals (Cu, Pb, Zn, Fe, Al, V, Ni) and PAH compounds, and physicochemical characteristics were studied in sediments of Qarasoo River, Kermanshah. The results of contamination factor (CF), pollution load index (PLI) and enrichment factor indicated severe contamination of sediments, particularly for lead, zinc and copper in some segments of the river. Also, sampling stations near the city including oil refinery and industrial town had much higher PAH concentrations than the upstream. Based on toxic equivalency factor (TEF) and comparison of PAHs concentration with effect range low (ERL) revealed inappropriate situation of Qarasoo sediments. Among the various compounds, 3-rings PAHs are dominant with maximum concentration, same as heavy metals, in oil refinery station. Based on principal component analysis (PCA) and geochemical indices effluents of Kermanshah oil refinery are the main source of contamination of low molecular weight PAHs with petrogenic origin and copper, vanadium and nickel. In addition, organic matter and pH have also shown strong correlation with this component, confirming the role of the refinery in increasing their concentration in the Qarasoo River. Other important anthropogenic sources in the Qarasoo River include urban and industrial effluent, traffic and illegal waste disposal in the river margins.