تجزيه ژنتيكي برخي صفات فيزيولوژيكي و زراعي در گندم از طريق تجزيه خانواده هاي F3 در شرايط نرمال و تنش كمبود آب انتهاي فصل

Genetic Analysis of Some Physiological and Yield Traits in Wheat by F3 Families under Normal and late Season Water Deficit Conditions

شناسايي و انتخاب روش اصلاحي مناسب و استفاده از معيارهاي گزينش صحيح و كاربردي جهت معرفي ارقام مقاوم به تنش كمبود آب بسيار اهميت دارد. جهت بررسي نحوه توارث صفات فيزيولوژيكي و زراعي در گندم 50 لاين F3 به­همراه والدين و نسل F1 در قالب طرح بلوك­هاي كامل تصادفي در سه تكرار در شرايط نرمال و تنش كمبود آب انتهاي فصل در دو سال متوالي مورد بررسي قرار گرفت. نتايج آزمايش مشخص كرد كه در بين و درون خانواده­ هاي F3 در تمامي صفات در دو محيط اختلاف معني ­داري وجود دارد. بنابراين تنوع ژنتيكي زيادي براي اين صفات وجود دارد­. اثر ژن­ها در دو محيط متفاوت رطوبتي تغيير قابل‌توجهي نداشت و جزء ژنتيكي تنوع در همه صفات در دو محيط بسيار بزر­گ­تر از بخش تنوع محيطي بود. در صفات وزن صددانه، ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله و قطر دانه در هر دو شرايط محيطي وراثت­پذيري خصوصي ميزان متوسطي را نشان مي­دهد كه بيانگر نقش بيشتر واريانس افزايشي در كنترل اين صفات است بنابر­اين مي ­توان در بهبود اين صفات گزينش را در نسل­هاي اوليه اعمال نمود. عملكرد دانه تك­بوته در هر دو شرايط محيطي وراثت­پذيري عمومي بالا ولي وراثت­پذيري خصوصي پاييني نشان داد كه نشان مي­دهد وراثت اين صفت ژنتيكي بوده ولي تحت كنترل اثرات افزايشي قرار نداشته و اثرات غالبيت در كنترل آن نقش دارند و گزينش در نسل­هاي انتهايي مي­ تواند در بهبود آن موثر باشد.

Identification and selection of appropriate breeding methods and use of correct and applicable selection criteria for introducing resistant cultivars to water deficit stress is very important. In order to study the inheritance of physiological and agronomical traits in wheat, 50 F3 lines along with parents and F1 generations in a randomized complete block design with three replications under normal and water deficit conditions for two consecutive years were examined. The results showed that there are significant differences between and within the F3 families for all traits in two environments. So, there is a lot of genetic variation for these traits. Gene effects in two different humidity conditions did not change significantly, and the genetic component of diversity in all traits in two environments was much larger than that of environmental diversity. In weight traits of 100-grain weight, plant height, spike length, number of grain per spike, number of spikelets per spike, grain diameter showed a moderate heritability in both environmental conditions, which indicate a greater role of additive variance in controlling of these traits, therefore, to improvethese traits, selection can be done in early generations. Grain yield per plant in both environmental conditions, showed high level of general heritability but low level of specific heritability, which indicates that, inheritance of this trait is geneticly controled, and it is not controlled by additive effects and, on the contrary, dominance effects play important role in controlling it.